Triumf konkretów

Fakt ten może nas tylko cieszyć. Świadczy bowiem o żywotności projektu, a dzięki poszerzaniu poczucia sprawstwa na kolejne kraje dobrze wróży jego przyszłości. Im więcej państw będzie się poczuwało do roli jego współautorów, tym bardziej projekt ten będzie przedsięwzięciem wspólnym – „naszym” (polskim, chorwackim, rumuńskim, estońskim, węgierskim, bułgarskim itd.), a nie „polską megalomanią” – jak chcieliby jego przeciwnicy.

Struktura obrad szczytu Trójmorza w Tallinie

Szczyt obradował w czterech blokach tematycznych.

1) W ramach panelu prezydenckiego (dotąd jedynej formuły szczytów IT) odbyła się dyskusja na wysokim szczeblu i konferencja prasowa online z udziałem głów państw oraz wiceprzewodniczącej Komisji Europejskiej Margrethe Vestager i podsekretarza stanu USA ds. energii Marka Menezesa. 

2) Panel międzyministerialny pod hasłem „Smart Money” w całości był poświęcony rozwojowi Funduszu Inwestycyjnego Inicjatywy Trójmorza (FIIT). W wyniku przyjętych ustaleń IT, budowana dotąd jako obszar działania prezydentów tworzących atmosferę współpracy, przełożona została na język decyzji budżetowych.

3) Panel poświęcony obronie demokracji i łączności w cyberprzestrzeni – zagadnienie ważne z uwagi na wojnę informatyczną i informacyjną, którą z państwami naszego regionu toczy Rosja. W jego ramach podsekretarz stanu USA ds. wzrostu gospodarczego, energii i środowiska Keith Krach i podsekretarz ds. politycznych z MSZ Estonii omówili zagadnienia bezpieczeństwa regionu Trójmorza w zakresie energii, technologii 5G i cyberprzestrzeni. (Estonia ma szczególną pozycję w dziedzinie cyberbezpieczeństwa. Atak rosyjskich hakerów dokonany na ten kraj w 2007 r. spowodował bowiem uznanie przez NATO cyberprzestrzeni za teatr działań militarnych, objętych odpowiedzialnością Sojuszu, i utworzenie w 2008 r. w Tallinie Centrum Doskonalenia Obrony przed Cyberatakami – NATO CCD COE).

4) Panel poświęcony inteligentnej łączności (Smart Connectivity) – sztandarowej propozycji estońskiej przedłożonej podczas szczytu, której istotą jest połączenie infrastruktury energetycznej i transportowej z platformami cyfrowymi, zapewniającymi ich obsługę.

Poszerzające się grono „ojców założycieli”

Projekt Trójmorza był, jak wspomniano, pierwotnie inicjatywą polsko-chorwacką, a jego bezpośrednim celem było zbudowanie systemu tranzytu gazu łączącego polski terminal LNG w Świnoujściu z terminalem chorwackim na wyspie Krk na Adriatyku. Pozostałe 1państw nie miało własnych sztandarowych przedsięwzięć tej skali. 

W 2017 r. na szczycie w Warszawie IT zyskała silne poparcie ze strony USA. W 2019 r. na szczycie w Lublanie do grona „ojców założycieli” dołączyła Rumunia, tworząc wraz z Polską FIIT. Ambicją Estonii jako organizatorki ostatniego szczytu było przekształcenie FIIT w realną bazę finansową IT i cel ten osiągnięto. Polska, Rumunia, Estonia i Łotwa są pełnoprawnymi udziałowcami FIIT, w trakcie procedury przystępowania są Bułgaria, Węgry i Litwa, a na szczycie w Tallinie deklaracje o woli przystąpienia złożyły Chorwacja i Słowenia. Z 12 państw Trójmorza dziewięć jest lub wkrótce będzie objętych tą współpracą. Czechy i Słowacja dołączą najpóźniej w przyszłym roku. Brak tylko Austrii – najbardziej zdystansowanego państwa IT. 

Swoją rolę w konstruowaniu IT zdecydowały się zkolei podkreślić w Tallinie Węgry, inicjując proces instytucjonalizacji Trójmorza – zadeklarowano gotowość goszczenia w Budapeszcie jego sekretariatu i pokrycia kosztów funkcjonowania tej instytucji.

Najważniejszym osiągnięciem szczytu w Tallinie jest nadanie operacyjności FIIT. Kolejnym – przetworzenie charakteru szczytu IT z międzyprezydenckiego na międzyrządowy, co pociąga za sobą konkretne działania wykonawcze wpisane w budżety państw członkowskich i ułatwia zaangażowanie biznesu, a zatem stanowi podstawę realnego wdrażania przyjmowanych projektów. Trzecim – wspomniana instytucjonalizacja IT (utworzenie sekretariatu), czwartym zaś aktualizacja listy priorytetowych projektów, przyjętej na szczycie w Bukareszcie w 2018 r. Dodano do niej 20 nowych przedsięwzięć. Strona internetowa IT ma obecnie charakter interaktywny, a potencjalni inwestorzy mogą czerpać z niej aktualizowane informacje odnośnie do poszczególnych projektów i podejmować na tej bazie decyzje inwestycyjne. Po piąte, Estonia poszerzyła obszar współpracy o wyżej wspomnianą koncepcję inteligentnej łączności.

Trójmorze w kampanii wyborczej w USA

Deklaracje prezydenta Donalda Trumpa z Warszawy z 2017 r. dźwignęły powagę inicjatywy polsko-chorwackiej na wyższy poziom polityczny, dając jej pieczęć poparcia światowego supermocarstwa. Niemcy po tym fakcie od polityki otwartego dezawuowania IT przeszli do starań o wejście doń, co skończyło się przyznaniem im w 2018 r. w Bukareszcie statusu obserwatora i strategicznego partnera. 

Obecnie, na kanwie szczytu w Tallinie, Trójmorze stało się elementem rywalizacji wyborczej w USA między prezydentem Donaldem Trumpem a jego kontrkandydatem Joem Bidenem. Naturalnie jest to w tej kampanii temat marginalny, ale w walce o głosy Polonii na tyle istotny, że Michael Carpenter, doradca Joe’go Bidena ds. międzynarodowych, uznał za stosowne wyrazić w imieniu swego szefa w wywiadzie dla PAP poparcie dla Trójmorza. 

Udział USA w realizacji IT poza wsparciem finansowym (wciąż dosyć skromnym) na kanwie szczytu w Tallinie poszerzony został przez dwie umowy dwustronne, zawarte przy jego okazji. 19 października w ramach obrad szczytu pełnomocnik rządu RP ds. strategicznej infrastruktury energetycznej Piotr Naimski i sekretarz energii USA Dan Brouillette podpisali 30-letnią polsko-amerykańską umowę międzyrządową o współpracy w rozwoju Programu Polskiej Energetyki Jądrowej (PPEJ) oraz cywilnego przemysłu jądrowego w Polsce. Zgodnie z zawartymi w niej postanowieniami Polska i USA w ciągu 1miesięcy przygotują wspólny raport określający prace przygotowawcze i przedkładający propozycję struktury finansowania programu. Raport ten będzie bazą dla długotrwałego zaangażowania USA, a dla rządu RP podstawą do podjęcia decyzji o wyborze partnera przy realizacji PPEJ. Energetyczny wymiar Trójmorza zyskał więc płaszczyznę nuklearną opartą na technologii amerykańskiej, a nie jak węgierska elektrownia jądrowa w Paks – na rosyjskiej.

21 października w Tallinie Urmas Reinsalu, minister spraw zagranicznych Estonii, i Bonnie Glick z Amerykańskiej Agencji ds. Rozwoju Międzynarodowego (USAID) podpisali deklarację o zacieśnieniu współpracy dwustronnej w zakresie transformacji cyfrowej. Cyfryzacja jest zaś jedną z trzech płaszczyzn współpracy w ramach Trójmorza i sztandarowa marką Estonii reklamującej się jako e-Estonia – najlepiej zdigitalizowany kraj regionu.

Zorganizowany przez Estonię szczyt IT można więc podsumować hasłem: triumf konkretów. 
 

 

Źródło: Gazeta Polska Codziennie