4 września 1942 r. rozpoczęła się w getcie łódzkim tzw. Wielka Szpera

Ponury podmuch uderzył getto. Żądają od nas abyśmy zrezygnowali z tego, co mamy najlepszego – naszych dzieci i starszych. (...) W moim wieku, muszę rozłożyć ręce i błagać: Bracia i siostry! Oddajcie mi je! Ojcowie i matki – dajcie mi swoje dzieci! (…) Jestem wykończony. Chcę wam tylko powiedzieć, o co was proszę – pomóżcie mi przeprowadzić tę akcję. (...) Złamany Żyd stoi przed wami. Nie zazdrośćcie mi. To jest najtrudniejszy ze wszystkich rozkazów, jaki musiałem kiedykolwiek wydać. Wyciągam do was moje złamane, trzęsące się ręce i błagam: dajcie tym rękom ofiary! Tylko tak możemy zapobiec przyszłym cierpieniom i zbiorowość 100 tys. Żydów może być zachowana –  

 

mówił Rumkowski.

Słowo „szpera” pochodzi od niemieckiego „Allgemeine Gehsperre”, czyli całkowitego zakazu opuszczania domów. 

fot. Marzena Kumosińska

Wielka Szpera trwała od 5 września do 12 września 1942 r. Getto podzielono na rewiry, które systematycznie były sprawdzane. Początkowo akcje wyszukiwania dzieci przeprowadzali żydowscy policjanci, ale nie mogli dać sobie z tym rady.

fot. Marzena Kumosińska

Świadkowie wspominali, że dochodziło do dantejskich scen. Odebranie matce dziecka trwało kilkanaście minut. Widać było, że żydowscy policjanci nie dadzą rady i dlatego do getta weszło niemieckie komando. Po wejściu Niemców „nastąpił paraliż matek” –

żadna z nich nie ośmieliła się wydać z siebie głosu sprzeciwu, nie miały odwagi nawet poruszyć ręką. Zapanował strach przed Niemcem”. Przy wyszukiwaniu osób do wywiezienia Niemcy nie opierali się na żadnych wykazach, lecz „kierowali się wyłącznie wrażeniami optycznymi".

 

W wyniku Wielkiej Szpery do niemieckiego obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem (Kulmhof) wywieziono z Litzmannstadt Getto 15-20 tysięcy osób, w tym niemal wszystkie dzieci poniżej 10 roku życia oraz starszych powyżej 65. roku życia.

Według różnych źródeł z łódzkiego getta ocalało od 7 do 13 tysięcy osób.

fot. Marzena Kumosińska

W Parku Ocalałych w Łodzi można obejrzeć wystawę „Wielka Szpera – wrzesień 1942” przygotowaną przez Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Łodzi, Archiwum Państwowe w Łodzi, Centrum Dialogu im. Marka Edelmana oraz Uniwersytet Łódzki.

fot. Marzena Kumosińska

 

 

Źródło: dzieje.pl, ipn.gov.pl

#Wielka Szpera #getto #Łódź #dzieci #wystawa #IPN