Jak rozpoznać udar mózgu i skutecznie zmniejszać ryzyko wystąpienia?

Czym jest udar mózgu?

Udar mózgu jest to zespół kliniczny charakteryzujący się nagłym wystąpieniem objawów ogniskowych lub uogólnionych zaburzeń czynności mózgu, które utrzymują się – jeśli nie spowodują wcześniej zgonu – dłużej niż 24 godziny i nie mają innej przyczyny niż naczyniowa - tak udar mózgu definiuje Światowa Organizacja Zdrowia (WHO).

Innymi słowy, do udaru dochodzi, gdy duża tętnica doprowadzająca krew do mózgu lub mała tętniczka wewnątrzmózgowa ulegnie zamknięciu, dużemu zwężeniu lub pęknięciu i nie doprowadzi krwi z tlenem i substancjami odżywczymi do określonego obszaru mózgu.

Jeżeli dochodzi do zamknięcia bądź zwężenia tętniczki, dochodzi do udaru niedokrwiennego.

Jeśli zaś dochodzi do pęknięcia tętniczki, krew rozlewa się na fragment mózgu, co określa się udarem krwotocznym, bądź potocznie „wylewem”.

Ryzyko udaru - kto jest narażony?

Czynniki, które sprawiają, że ryzyko wystąpienie udaru jest wyższe, klasyfikuje się na modyfikowalne oraz niemodyfikowalne. Wynika z tego, że na niektóre czynniki nie mamy wpływu, jednak wiele można poprawić, by to ryzyko zminimalizować.

Do czynników modyfikowalnych, podwyższających ryzyko wystąpienia udaru, należą:

• Nadciśnienie tętnicze - to główny czynnik, determinujący wystąpienie udaru. Im wyższe ciśnienie, tym wyższe ryzyko udaru. Norma dla ciśnienia tętniczego krwi to poniżej 140/90 mm Hg; zaś u osób obciążonych cukrzycą i chorobami nerek do 130/80 mm Hg;
• Choroby układu krążenia - to m.in. przebyty zawał serca, miażdżyca tętnic obwodowych, choroba niedokrwienna serca, miażdżycowe zwężenie tętnic obwodowych, migotanie przedsionków czy wady serca;
• Migotanie przedsionków - nieprawidłowa praca przedsionków serca sprawia, że krew się gromadzi, a z czasem taki skrzep może przedostać się do mózgu i spowodować udar;
• Cukrzyca;
• Zbyt wysoki cholesterol - tu także mogą występować skrzepy;
• Palenie tytoniu - dodatkowo iście „zabójczy” zestaw tworzą z papierosami tabletki antykoncepcyjne;
• Dieta - tłuszcze nasycone, trans podnoszą poziom cholesterolu, co może prowadzić do skrzepów;
• Otyłość - tu znów łańcuch przyczynowo-skutkowy; otyłość idzie w parze z nadciśnieniem, chorobami serca, podwyższonym cholesterolem oraz cukrzycą;
• Leniwy tryb życia - zaleca się w ciągu tygodnia wykonywać ok. 150 minut umiarkowanej aktywności fizycznej;
• Picie alkoholu oraz zażywanie narkotyków.

Do czynników niemodyfikowalnych, podwyższających ryzyko wystąpienia udaru, należą:

• Wiek - bardziej narażeni są wszyscy powyżej 65. roku życia;
• Płeć - udary statystycznie częściej występują u mężczyzn;
• Rasa - najczęściej udary występują u rady czarnej oraz u Latynosów;
• Genetyka - wystąpienie udaru w rodzinie obiektywnie zwiększa ryzyko wystąpienia udaru w kolejnych pokoleniach.

Objawy udaru

Zanim dojdzie do objawów neurologicznych, zaobserwować można objawy ostrzegawcze. To tzw. mały udar, znany także pod nazwą przemijającego niedokrwienia mózgu (TIA – transient ischemic attack). Objawy małego udaru utrzymują się 15-60 minut, najdłużej 24 godziny i same ustępują całkowicie.

Objawy ostrzegawcze to:

• Nienaturalnie wykrzywiona twarz po jednej stronie, często dochodzi do opuszczenia kącika ust;
• Zaburzenie bądź drętwienie jednej strony ciała;
• Zaburzenie mowy;
• Niedowład kończyn po jednej stronie;
• Zawroty głowy, niemożność utrzymania równowagi;
• Niedowidzenie na jedno oko bądź ograniczenie pola widzenia.

Objawy główne to:

• Problemy ruchowe - niesprawność kończyn po tej samej stronie ciała, trzech kończyn bądź wszystkich;
• Problem z mową - niewyraźna mowa, problem z dobieraniem słów;
• Nietypowe zachowanie - pozbawienie umiejętności podstawowych, codziennych czynności, tj. mycie rąk, ubieranie się, jedzenie;
• Problem w poruszaniu się, problem w utrzymaniu równowagi.

Jesteś świadkiem udaru? Oto, co robić

Jeśli podejrzewamy, że u kogoś dochodzi do udaru, należy bezzwłocznie przeprowadzić tzw. test FAST - z angielskiego pierwsze litery od Face – twarz, Arm – ramiona, Speech– mowa, Time– czas.

1. Twarz - poprośmy o uśmiechnięcie się. Należy zwrócić uwagę na opadający kącik ust
2. Ramiona - poprośmy o podniesienie ramion. Należy zwrócić uwagę, czy jedno z ramion opada
3. Mowa – poprośmy o powtórzenie prostej frazy. Należy zwrócić uwagę, czy mowa jest wyraźna i normalna
4. Czas – jeśli zobaczymy którykolwiek z wymienionych znaków, należy niezwłocznie zadzwonić pod numer alarmowy 112.

Jak można zapobiec udarowi mózgu?

Do najprostszych sposobów zapobiegania udarowi mózgu, także po przebytym udarze, należą: odpowiednia dieta, regularna aktywność fizyczna i zmiana stylu życia.

Dieta – nieodpowiednia dieta z nadmierną kalorycznością może przyczyniać się do zwiększania ryzyka udaru, poprzez wzrost ciśnienia krwi oraz cholesterolu. Zaleca się stosowanie diety niskotłuszczowej oraz bogatej w błonnik pokarmowy, czyli z dużą ilością świeżych warzyw, owoców i produktów pełnoziarnistych. Zalecane są także oleje roślinne, takie jak: oliwa z oliwek, olej lniany, olej z wiesiołka, olej z czarnuszki oraz spożywanie ryb morskich.

Aktywność fizyczna – ćwiczenia w połączeniu ze zdrową dietą to jeden z najlepszych sposobów utrzymania prawidłowej wagi oraz zdrowotności. Większości dorosłych zaleca się aktywność fizyczną wynoszącą 150 minut w tygodniu, z przewagą ćwiczeń aerobowych, np. bieganie, spacer, pływanie, jazda na rowerze. 

Styl życia – palenie tytoniu oraz spożywanie nadmiernej ilości alkoholu może przyczyniać się do zwiększenia ryzyka udaru mózgu. 

 

Źródło: medonet.pl, niezalezna.pl