Drewniane ołtarze, kamienne monumenty
Olbrzymie architektoniczne bryły rzeźb tworzonych przez wybitnego artystę prof. Xawerego Dunikowskiego (1875–1964) utrwaliły jego wizerunek jako twórcy realizującego głównie zamówienia urzędowe. Jednak Dunikowski zajmował się również rzeźbiarskim symbolicznym portretem, a także realizacjami sakralnymi.
Po II wojnie światowej – podczas której pięć lat spędził uwięziony w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz – Dunikowski zaprojektował na zlecenie władz PRL takie monumentalne rzeźby, jak: pomnik Czynu Powstańczego na Górze św. Anny (1955), pomnik Wyzwolenia Ziemi Warmińsko-Mazurskiej w Olsztynie (1954) czy pomnik Żołnierzy 1 Armii Wojska Polskiego w Warszawie (1963). Oprócz tych propagandowych monumentów postać Dunikowskiego zapamiętana została także jako autora „głów wawelskich”, uzupełniających zabytkowy strop Sali Poselskiej Zamku na Wawelu (1925 –1927).
Przed wojną, a nawet przed I wojną światową, Dunikowski zajmował się jednak przede wszystkim rzeźbiarskim portretem symbolicznym, a także realizacjami sakralnymi. Już w 1906 r. dla kościoła w niewielkiej miejscowości Mazowsze (woj. kujawsko-pomorskie, pow. toruński) artysta wykonał drewnianą, polichromowaną płaskorzeźbę ołtarzową „Zwiastowanie”. Stylistyczne cechy tej niewielkiej, ograniczonej ołtarzową skrzynią rzeźby wskazują, że młody wtedy twórca znał, cenił i w pewien kreatywny sposób wykorzystywał wielowiekowy dorobek sakralnej rzeźby europejskiej. Drobna figurka skromnej Maryi, nosząca ślady średniowiecznej stylizacji, wydaje się nieświadoma jeszcze Bożego rozkazu, ale w skupieniu słucha słów niebieskiego posłańca. Kompozycja jest prosta, jasna i przeczuwa się już w niej przyszły styl rzeźb Dunikowskiego. Zwraca też uwagę oryginalna polichromia, kolorystycznie współgrająca z rzeźbiarskimi formami. Obecnie dzieło to przechowywane jest w warszawskiej Królikarni-Muzeum im. Xawerego Dunikowskiego, a jej wersja ceramiczna zdobi cmentarz we wsi Niemirów koło Mielnika (woj. podlaskie).
Znacznie większym zamierzeniem artystycznym była wielopostaciowa grupa rzeźb tworząca portal kościoła oo. Jezuitów w Krakowie.
Cały artykuł w dzisiejszym wydaniu "Gazety Polskiej Codziennie".
Źródło: Gazeta Polska Codziennie, niezalezna.pl,
