Znaki pamięci "Tobie Polsko" na grobach powstańców. Wyjątkowa inicjatywa IPN Katowice

Znak ma formę proporczyka z inwokacją

Akcja oznaczania grobów rozpoczęła się 5 lipca 2021 r. w setną rocznicę zakończenia III Powstania Śląskiego. Znak pamięci „Tobie Polsko” ma formę proporczyka z porcelany nagrobnej. Umieszczono na nim inwokację i wizerunek orła otoczonego datami powstań, a poniżej napisy „Grób Powstańca Śląskiego” i „Instytut Pamięci Narodowej”. Proporzec jest wzorowany na sztandarze powstańczym, który wykonano na początku 1920 r. w pracowni przy redakcji „Katolika” w Bytomiu. Obecnie znajduje się on w zbiorach Muzeum Czynu Powstańczego w Górze Św. Anny. Muzeum posiada także fotografię z uroczystości upamiętniającej uchwalenie Konstytucji 3-go Maja, która przedstawia pochód mieszkańców wsi Osiek, dziś woj. opolskie, z tym sztandarem.

-IPN Katowice prowadzi jedyną w Polsce akcję oznaczania znakiem pamięci "Tobie Polsko" grobów powstańców śląskich. W ten sposób uhonorowano już 120 osób. W uroczystościach biorą udział bliscy powstańców, przedstawiciele lokalnych władz. To niezwykle wzruszające wydarzenia. Część lokalizacji jest powszechnie znana, ale o miejscach pochówku bohaterów informują nas też samorządy, parafie i rodziny - mówi nam Monika Kobylańska, rzecznik prasowy katowickiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej. -Kilka dni temu w 106. rocznicę przemówienia Wojciecha Korfantego w Reichstagu, w którym żądał zjednoczenia wszystkich ziem polskich zaboru pruskiego oraz Górnego Śląska z resztą odradzającego się państwa i dostępu Polski do morza - oznaczono jego grób także plakietą "Weteran Walk o Wolność i Niepodległość Polski".

Korfanty staje się legendą już za życia

Wojciech Korfanty (1873-1939) jest uznawany dziś za najważniejszego przedstawiciela polskiego ruchu narodowego z Górnego Śląska. Przeciwstawiał się germanizacyjnej polityce władz niemieckich wobec ludności polskiej, walczył o poprawę życia robotników. Dla wielu jest legendą już za życia.

Korfanty występuje na forum parlamentarnym i na wiecach. Jest dziennikarzem i wydawcą prasowym. W listopadzie 1918 r. zostaje członkiem Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu, kieruje jej wydziałem wojskowym w czasie Powstania Wielkopolskiego. Gdy w traktacie wersalskim zapisano, że los Górnego Śląska ma zostać rozstrzygnięty w plebiscycie, staje na czele Polskiego Komisariatu Plebiscytowego i kieruje jego akcją propagandową. W maju 1921 r. wywołuje III Powstanie Śląskie i zostaje jego dyktatorem.

W odrodzonej Polsce w latach 1922–1930 sprawuje mandat posła, jest związany z Chrześcijańską Demokracją (ChD). W 1922 r. zostaje desygnowany na premiera, ale po protestach swojego politycznego przeciwnika Józefa Piłsudskiego nie rozpoczyna formowania rządu. Od października do grudnia 1923 zostaje wicepremierem w rządzie Wincentego Witosa.

IPN Katowice zdecydował o oznaczeniu w tym roku mogiły Wojciecha Korfantego na cmentarzu przy ul. Francuskiej w Katowicach - plakietą „Grób Weterana Walk o Wolność i Niepodległość Polski”. W uroczystości 25 października 2024 r. wzięło udział oprócz przedstawicieli władz regionu m.in. ponad 20 pocztów sztandarowych szkół noszących jego imię, placówek których patronami są inni powstańcy oraz tych noszących miano powstań śląskich z województw: śląskiego, dolnośląskiego i małopolskiego.

Najważniejsze przemówienie

-Przemówienie Korfantego w Reichstagu było jednym z najważniejszych w XX wieku. Miało wręcz fundamentalne znaczenie dla Polski, dla Polaków, walczących o odzyskanie niepodległości i o kształt granic przyszłego państwa. Zostało wypowiedziane na kilkanaście dni przed symboliczną datą 11 listopada 1918 r. – podkreślił w trakcie uroczystości dr Andrzej Sznajder, dyrektor IPN w Katowicach. - Korfanty jako poseł reprezentujący polskie interesy w Reichstagu domagał się stworzenia niepodległego państwa polskiego, obejmującego ziemie trzech zaborów. Było to jedno z pierwszych tak otwartych wystąpień w niemieckim parlamencie, gdzie przedstawiciel polskiej mniejszości zajął stanowisko w sprawie restytucji Polski.

Kolejni uhonorowani

Tylko w październiku br. oznaczono mogiły: śp. Stanisława Michalika i Jana Szłapy znakiem pamięci „Tobie Polsko” oraz plakietą „Grób Weterana Walk o Wolność i Niepodległość” na cmentarzu Wszystkich Świętych w Pszczynie oraz grób śp. Jana Bramowskiego znakiem pamięci „Tobie Polsko” na cmentarzu parafialnym w Nakle Śląskim.

Stanisław Michalik (1879 - 1962) z wykształcenia był kolejarzem. Wcześnie zaangażował się w działalność narodową. W lutym 1919 r. wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska otrzymując funkcję okręgowego organizatora POW w kolejnictwie na powiaty tarnogórski, lubliniecki, kluczborski i część opolskiego. Jednocześnie był członkiem zorganizowanego w Tarnowskich Górach, tajnego komitetu przygotowawczego do objęcia władzy, gdy pojawi się tam wojsko polskie. W  wyborach do Rady Miejskiej, które odbyły się 9 listopada 1919 r. został wybrany radnym. Aktywnie działał w akcji plebiscytowej. Za to został aresztowany przez policję niemiecką i ciężko pobity. Kierował też sekcją bojówek zabezpieczających zgromadzenia przez atakiem ze strony Niemców i rozbijających wiece niemieckie. Organizował także broń i amunicję. W II Powstaniu Śląskim uczestniczył w rozbrajaniu żołnierzy niemieckich w Tarnowskich Górach. W III powstaniu przydzielony został jako okręgowy Sztabu Grupy Północnej służby kolejowej.

Wykorzystali pociąg pancerny

Michalik dowodząc batalionem kolejowym brał udział w operacji zajmowania dworców w Tarnowskich Górach, Bytomiu, Katowicach przeprowadzanych z wykorzystaniem pociągu pancernego. Walczył z bronią w ręku przy zdobywaniu Tarnowskich Gór. Z powodu stosowania przemocy... wobec Niemców został skazany przez sąd niemiecki na karę więzienia, dlatego też musiał opuścić miasto.

W 1922 r. osiedlił się w Pszczynie i pracował jako zawiadowca odcinka drogowego kolei państwowych. 29 kwietnia 1940 r. został aresztowany i osadzony w KL Dachau. Zwolniono go stamtąd dopiero rok później.

Jan Szłapa (1893 - 1974) brał udział we wszystkich trzech powstaniach śląskich. Do I powstania zmobilizował 200 ochotników z zadaniem bojowym wysadzenia mostów na Odrze oraz obsadzenia ważnych punktów strategicznych. Jednak wskutek odwołania akcji, koncentracja ochotników została przerwana. Do II zrywu wyruszył na czele kompanii rowerowej wyznaczonej do zaatakowania oddziałów Grenzschutzu rozlokowanych wzdłuż linii kolejowej Wielkie Strzelce-Fosowskie. Tam w miejscowości Rozmierz doszło do utarczki zbrojnej. Zaangażowany w akcję plebiscytową Jan Szłapa, piastował funkcję komendanta powiatowego Policji Plebiscytowej. Jednocześnie przybrawszy ps. "Damian" prowadził zakrojoną na szeroką skalę działalność konspiracyjną, głównie w zakresie gromadzenia broni. Po wybuchu III powstania jako dowódca 1 kompanii szturmowej I baonu strzeleckiego w Podgrupie III Bogdan-Gonsior uczestniczył w walkach m.in. pod Ujazdem, Leśnicą, Lichynią, Zdzieszowicami, Zalesiem, Sławięcicami, Wielkimi Strzelcami i Górą św. Anny. Po likwidacji właściwego frontu znalazł się z oddziałem w Jarocinie, gdzie został rozbrojony i zwolniony do obozu uchodźców w Goczałkowicach. Po włączeniu części Górnego Śląska do Polski zamieszkał w Pszczynie.

W okresie międzywojennym piastował mandat radnego Rady Miejskiej w Pszczynie. W czasie okupacji

Został aresztowany przez gestapo

J.Szłapa był przetrzymywany w więzieniu w Pszczynie, następnie odtransportowany do pracy przymusowej w fabryce rowerów w Czechowicach. Pod koniec 1944 r. zbiegł na teren Generalnego Gubernatorstwa. Do Pszczyny wrócił w lutym 1945 r. Był pierwszym powojennym burmistrzem tego miasta.

Jan Bramowski (1896 - 1981) od 1919 r. należy do Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. Bierze czynny udział w II Powstaniu Śląskim w obronie Nakła k. Tarnowskich Gór oraz w III - podczas ataku na Tarnowskie Góry. Aktywnie uczestniczy w akcji plebiscytowej ochraniając polskie wiece przed zagrożeniem ze strony bojówek niemieckich. W czasie okupacji przebywa na robotach przymusowych w Salzburgu.

Prośba o informacje

-Aktualnie na terenie woj. śląskiego zewidencjonowano zaledwie 147 grobów wojennych i grobów weteranów powstań śląskich. Przywołana liczba jest rażąco niska – w zestawieniu z danymi o 2,7 tys. osób, które straciły życie w powstaniach śląskich. Budzi to smutek. Zwłaszcza, że wśród tych 147 mogił są też groby osób, które przeżyły powstania. Zwracamy się z apelem do osób posiadających informacje o grobach uczestników powstań śląskich: poległych w ich trakcie i zmarłych po 1921 roku o przekazanie tych informacji do Instytutu Pamięci Narodowej - dodaje Monika Kobylańska.

 

Źródło: niezalezna.pl

#Tobie Polsko