Pracownicy Stowarzyszenia Memoriał, zasłużonego dla badania zbrodni stalinowskich i obrony praw człowieka, po rewizjach są we wtorek przewożeni na komisariat w Moskwie, gdzie mają zostać przesłuchani – informują media niezależne. Dziennikarz Wasilij Połonski opublikował nagrania sprzed komisariatu policji w dzielnicy Twerskiej w centrum Moskwy. Widać na nich, jak do budynku są wprowadzani w asyście funkcjonariuszy Aleksandr Gurjanow i Oleg Orłow, a także Galina Jordanska.
Wcześniej sam Memoriał oraz media niezależne poinformowały o rewizjach w mieszkaniach swoich pracowników. Policja przyszła m.in. do szefa stowarzyszenia Jana Raczyńskiego, historyków Nikity Pietrowa i Aleksandra Gurjanowa, przywódcy obrońców praw człowieka Memoriału Olega Orłowa i innych.
Według informacji przekazanej przez stowarzyszenie, rewizje odbywają się w ramach postępowania, dotyczącego „rehabilitacji nazizmu”.
Memoriał podaje, że policja weszła również do siedziby zlikwidowanej organizacji w centrum Moskwy. Adwokata do środka nie wpuszczono. Prawnicy nie byli również wpuszczani na rewizje w mieszkaniach pracowników Memoriału.
Na nagraniu opublikowanym przez Połonskiego Orłow krótko komentuje powód zatrzymania (formalnie statusu prawnego pracowników Memoriału nie potwierdzono). „W związku z oskarżeniami o usprawiedliwianie nazizmu. To idiotyczny pomysł” – powiedział Orłow.
5 marca w mediach pojawiła się nieoficjalna informacja o wszczęciu wobec pracowników Memoriału sprawy karnej, dotyczącej „rehabilitacji nazizmu”, za co grozi kara do pięciu lat pozbawienia wolności.
W lutym organy śledcze wszczęły postępowanie sprawdzające na wniosek organizacji Weterani Rosji, oskarżającej organizację o „negowanie zbrodni popełnionych przez wspólników nazistów”. Chodziło m.in. o umieszczenie na listach represjonowanych w czasach ZSRR trzech osób uznanych za kolaborantów.
Jak mówił BBC były prawnik Memoriału Kiriłł Korotiejew, przepisy o karach za "rehabilitację nazizmu" są w Rosji stosowane w praktyce za "wszelką krytykę (działań) władz sowieckich w latach II wojny światowej".
Założony w 1987 roku Memoriał, jedna z najstarszych i najbardziej zasłużonych rosyjskich organizacji pozarządowych, w grudniu 2021 roku został przez władze uznany za tzw. zagranicznego agenta, a następnie zlikwidowany.
W październiku 2022 roku Memoriał został uhonorowany Pokojową Nagrodą Nobla wraz z szefem białoruskiego Centrum Praw Człowieka Wiasna Alesiem Bialackim i ukraińskim Centrum Wolności Obywatelskich.
Aleksandr Gurjanow jest szefem sekcji polskiej w Memoriale, badającej represje polityczne wobec obywateli polskich w ZSRR, w tym zbrodnię katyńską.
Z kolei Nikita Pietrow jest autorem wielu publikacji naukowych na temat aparatu bezpieczeństwa ZSRR. Pisał o represjach wobec ludności polskiej, w tym o tzw. operacji polskiej NKWD z lat 1937-1938, bezpośrednich wykonawcach zbrodni katyńskiej, fałszowaniu referendum w Polsce w 1946 r. i wyborów w 1947 r. oraz o obławie augustowskiej z lipca 1945 r.