100 lat temu wybuchło II Powstanie Śląskie
100 lat temu, w nocy z 19 na 20 sierpnia 1920 r., wybuchło II Powstanie Śląskie – pierwszy ze zrywów śląskich, który osiągnął swoje cele. Miało zademonstrować siłę polskiej ludności i dążenie do zjednoczenia z Polską, było też reakcją na prowadzony przez Niemców terror.
Powstania Śląskie uważane są za jeden z najważniejszych czynów zbrojnych kształtujących potencjał terytorialny i gospodarczy odrodzonej Polski. Mimo że żadne z nich nie zakończyło się przesądzającym, zdecydowanym zwycięstwem ludności polskiej, to jednak jej postawa wpłynęła na decyzje państw alianckich dotyczące przyszłości Górnego Śląska. I Powstanie Śląskie było bezpośrednią i w dużej mierze spontaniczną reakcją na nasilający się terror niemiecki. Rozpoczęło się 17 sierpnia 1919 r. strajkiem generalnym; wybuchło spontanicznie, praktycznie bez przygotowania i po kilku dniach krwawych walk zostało stłumione przez oddziały niemieckiego Grenzschutzu.
17 sierpnia w niemieckiej prasie na Górnym Śląsku pojawiła się fałszywa informacja o wkroczeniu do Warszawy wojsk bolszewickich. W wielu miastach doszło do ataków na polskich działaczy, drukarnie polskich gazet i inne polskie instytucje. W Katowicach niemieckie bojówki zamordowały dr. Andrzeja Mielęckiego, który udzielał pomocy rannym Niemcom, którzy zostali postrzeleni przez francuskich żołnierzy broniących grabionych polskich sklepów. Rannego lekarza Niemcy wyciągnęli z ambulansu wiozącego go do szpitala. Skatowane ciało wrzucili do Rawy. W odpowiedzi Polacy spalili niemiecką kolonię w Hołdunowie. W wielu kopalniach wybuchły strajki.
W obliczu tych wydarzeń w nocy z 19 na 20 sierpnia 1920 r. Wojciech Korfanty wydał rozkaz rozpoczęcia walki zbrojnej w części powiatów Górnego Śląska. Jednocześnie Komisariat Plebiscytowy ogłosił strajk generalny. Żołnierze POW rozpoczęli działania od zrywania łączności pomiędzy miastami kontrolowanymi przez Niemców. W kolejnych godzinach głównym celem stały się posterunki niemieckiej policji. Jej likwidacja i zastąpienie jej strażą obywatelską, a następnie nowo utworzoną policją plebiscytową stało się głównym założeniem walki powstańców.
Powstańcy sprawnie opanowali powiaty: katowicki i bytomski oraz większość tarnogórskiego, pszczyńskiego, rybnickiego, zabrzańskiego i lublinieckiego. Był to obszar znacznie większy niż opanowany podczas pierwszego zrywu. Skuteczność polskich działań i ich przygotowanie były nieporównywalnie lepsze niż podczas I Powstania Śląskiego. Impet działań był całkowitym zaskoczeniem dla policji i bojówek niemieckich. Morale Polaków wzmacniały także pierwsze informacje o powstrzymaniu sił sowieckich na wschód od Warszawy.
Polski Komisariat Plebiscytowy i POW ogłosiły warunki zakończenia walk. Były one stosunkowo ograniczone – domagano się rozwiązania niemieckiej policji i powołania nowych mieszanych sił porządkowych podlegających siłom alianckim. Umiarkowany ton żądań i zwycięstwa na froncie pozwalały zakończyć walki. Po długich tarciach pomiędzy sojusznikami 24 sierpnia 1920 r. Międzysojusznicza Komisja Plebiscytowa ogłosiła rozwiązanie niemieckiej policji i powołała Policję Górnego Śląska o polsko-niemieckim składzie. Powstańcy uzyskali też zapewnienie ukarania przywódców antypolskich ekscesów i usunięcie z obszaru objętego plebiscytem osób, które przybyły tu po 1 sierpnia 1919 r. Akcja zbrojna zakończyła się 25 sierpnia na rozkaz jej dowódców. W wyniku zrywu niemiecką policję plebiscytową zastąpiono mieszaną – polsko-niemiecką. Oficjalnie rozwiązano Polską Organizację Wojskową Górnego Śląska. Jej żołnierze działali dalej jako paramilitarna „Centrala Wychowania Fizycznego”. 28 sierpnia komisarze plebiscytowi obu stron wezwali ludność do zachowania spokoju.
Źródło: pap.pl
