Czekano na to długie lata. Prezydenci RP na uchodźstwie wracają do Ojczyzny [FOTO]

Urokliwe miasteczko Newark, położone jest w północnej Anglii, w odległości około 145 km od Manchesteru. Tu krzyżowały się rzymski trakt Fosse Way i średniowieczny szlak Great North Road, co sprawiło, że miasto stało się najpierw centrum handlu wełną i tkaninami, zaś później, w epoce wiktoriańskiej, rozwinął się tu przemysł, m.in. metalowy, cukrowniczy i browarnictwo.

Tragedia II wojny światowej powiązała losy miasta Newark z Polską, bowiem w tym okresie w znajdujących się w okolicy bazach lotniczych Royal Air Force, rozmieszczono polskie jednostki bombowe. Poległych wówczas polskich lotników z tychże jednostek pochowano na lokalnym cmentarzu, który dziś można znaleźć na mapie jako „Polish Cemetery”. Obecnie jest to największy cmentarz polskich lotników, na którym znajduje się symboliczny grób Władysława Sikorskiego. Ciało premiera II RP w 1993 r. zostało przeniesione na Wawel. Również tu dotychczas spoczywało trzech z sześciu prezydentów RP na uchodźctwie - Władysław Raczkiewicz, August Zaleski i Stanisław Ostrowski. Ich szczątki zostały właśnie ekshumowane i już 12 listopada zostaną sprowadzone do Polski wojskowym transportem lotniczym w asyście honorowej Wojska Polskiego. Spoczną w Mauzoleum Prezydentów RP na Uchodźstwie, przygotowywanym w świątyni Opatrzności Bożej w Warszawie. W tymże mauzoleum zostanie też pochowany wraz z małżonką zmarły w katastrofie pod Smoleńskiem 10 kwietnia 2010 r. Ryszard Kaczorowski, który dotychczas spoczywał w Panteonie Wielkich Polaków, również zlokalizowanym w świątyni Opatrzności Bożej.

Uroczystości w Newark

Przeniesienie grobów prezydentów RP na uchodźctwie do Polski poprzedzą dzisiejsze (6 listopada) uroczystości pożegnalne w Newark. Udział w nich weźmie delegacja najwyższych władz Rzeczypospolitej Polskiej, w skład której wchodzą m.in. przedstawiciele Sejmu, Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Ministerstwa Obrony Narodowej oraz Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Wśród nich sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta RP Andrzej Dera, sekretarz stan w Kancelarii Prezesa Ministrów Jan Dziedziczak, marszałek senior Antoni Macierewicz, pełnomocnik ds. Ochrony Miejsc Pamięci w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów Wojciech Labuda, ambasador RP w Zjednoczonym Królestwie Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej Piotr Wilczek, jak również burmistrz Newark Laurence Goff oraz ostatni żyjący członek rządu RP na uchodźstwie Tadeusz Musioł.

Po przylocie do Wielkiej Brytanii polska delegacja uda się najpierw na Cmentarz Lotników Polskich w Newark-on-Trent. Następnie uczestnicy uroczystości przeniosą się do kościoła pod wezwaniem św. Marii Magdaleny, gdzie odbędzie się msza święta. Trumny prezydentów na uchodźstwie zostaną udekorowane Proporcami Prezydenta RP. Obok nich zostaną wyeksponowane odznaczenia, którymi zostali uhonorowani Prezydenci RP na uchodźstwie: Ordery Orła Białego (Prezydenci Raczkiewicz, Zaleski, Ostrowski) oraz Ordery Wojenne Virtuti Militari (Prezydenci Raczkiewicz i Ostrowski).

Miejsce przy trumnach zajmie posterunek honorowy Wojska Polskiego, Poczet Flagowy oraz Poczty Honorowe. Po zakończeniu homilii nastąpi zmiana warty honorowej, a trumny ze szczątkami Prezydentów RP na uchodźstwie opuszczą kościół w asyście żołnierzy Pułku Reprezentacyjnego Wojska Polskiego. Dalsza część uroczystości odbędzie się w ratuszu miasta Newark-on-Trent.

Przedstawiciele polskiego rządu przekażą burmistrzowi Newark-on-Trent specjalne odznaczenie „Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej”, będące wyrazem wdzięczności narodu polskiego za wieloletnią opiekę nad grobami polskich bohaterów II wojny światowej oraz przedstawicieli władz RP na uchodźstwie.

– Uroczystości pożegnania trzech pierwszych Prezydentów RP na uchodźstwie są dla nas okazją do podwójnych podziękowań. Jesteśmy winni głęboką wdzięczność władzom Newark-on-Trent za to, że od wielu lat dbają o miejsce pochówku władz RP na uchodźstwie oraz polskich bohaterów II wojny światowej, która na stałe połączyła losy Polaków i Brytyjczyków. Jednocześnie chcemy przekazać wyrazy uznania dla Polonii na Wyspach, która na co dzień nie tylko kultywuje pamięć o naszej historii, ale także czuwa nad zachowaniem polskich tradycji i języka na obczyźnie

– mówi minister Jan Dziedziczak.

- Jako burmistrz Newark jestem szczególnie dumny z silnych powiązań Newark z Polską. Możliwość reprezentowania miasta Newark podczas różnych uroczystości zaplanowanych z okazji sprowadzenia do Polski szczątków trzech prezydentów na uchodźstwie będzie dla mnie prawdziwym zaszczytem

– ocenił z kolei burmistrz Newark Laurence Goff.

- Miejsce, gdzie znajdują się polskie groby wojenne na cmentarzu Newark jest utrzymywane w idealnym stanie przez Komisję Grobów Wojennych Wspólnoty Brytyjskiej i dokładamy wszelkich starań, aby zapewnić opiekę nad miejscami spoczynku wielu polskich żołnierzy w wyrazie hołdu dla nich

– zapewnia.

Uczestnikami uroczystości pożegnania prezydentów RP na uchodźstwie będą również przedstawiciele brytyjskiej Polonii oraz rodziny prezydentów: Kazimierza Sabbata (obecnie spoczywającego na cmentarzu Gunnersbury w Londynie), Stanisława Ostrowskiego oraz Ryszarda Kaczorowskiego. Jeden z potomków prezydenta Ostrowskiego, Daniel Ostrowski, zaśpiewa utwór „Nowhere else to go”.

„Piosenka została napisana z myślą o historii mojego wuja – prezydenta Ostrowskiego. Jej tematem jest nieprzerwana suwerenność Polski i to, że pewne miejsca, ludzie i pojęcia żyją w naszych sercach nawet wtedy, gdy są chwilowo utracone”

– wyjaśnia Daniel Ostrowski.

„Walczyli o niepodległość Polski”

Patronat nad wydarzeniem objął prezydent RP Andrzej Duda, zaś projekt jest realizowany w ramach obchodów 100. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości, która przypadała w 2018 roku. Rada Miasta Newark pomaga w procesie ekshumacji i sprowadzenia ciał do Polski. Inicjatywa jest realizowana przez Fundację „Pomoc Polakom na Wschodzie” we współpracy z Kancelarią Prezesa Rady Ministrów, Instytutem Pamięci Narodowej, Centrum Opatrzności Bożej, Ministerstwem Obrony Narodowej, Ministerstwem Spraw Zagranicznych oraz Biurem Programu „Niepodległa”.

- Władysław Raczkiewicz, August Zaleski i Stanisław Ostrowski byli wybitnymi postaciami w polskim ruchu oporu. Razem ze swoimi rządami i środowiskiem emigracyjnym byli kluczem do podtrzymania polskiego ducha, aktywności i tożsamości w najmroczniejszych latach w historii Polski – mówi o inicjatywie ambasador Wilczek. - Walczyli o niepodległość Polski, ale żaden z nich nie dożył chwili, gdy ich kraj stał się wolnym państwem w 1989 roku. Ich powrót do ojczyzny po tylu latach będzie głębokim i wzruszającym przeżyciem – ocenia.

- W imieniu Newark składam najserdeczniejsze wyrazy szacunku Polakom, którzy są świadkami powrotu swoich 3 prezydentów do ojczyzny. Z niecierpliwością oczekuję również dalszych kroków na drodze do umacniania naszych więzi z Polską, ponieważ planujemy stworzenie i postawienie na cmentarzu w Newark pomnika generała Sikorskiego, który ma zostać oficjalnie odsłonięty w przyszłym roku

 – dodaje burmistrz Newark Laurence Goff.

Rządy RP na uchodźstwie

Rząd RP na uchodźstwie był prawowitym reprezentantem Polski od czasu ewakuacji władz w roku 1939, do roku1990. Zrekonstruowany po raz pierwszy w Paryżu, a od 1940 r. mający siedzibę w ‎Londynie, kierował polskimi działaniami wojennymi przez cały okres II wojny światowej.

Razem z 500 tys. polskich uchodźców we wszystkich zakątkach wolnego świata, którzy nie mogli wrócić do Polski po 1945 r., rząd na uchodźstwie odtworzył Polskę, którą znał jeszcze przed wojną, wraz ze wszystkimi jej instytucjami politycznymi, systemem szkolnictwa, a nawet życiem kulturalnym. Stworzyli Rzeczpospolitą na Wygnaniu - Polskę poza granicami Polski.‬‬‬‬‬

Urząd prezydenta sprawowali: Władysław Raczkiewicz (1939-1947), August Zaleski (1947-1972), Stanisław Ostrowski (1972-1979), Edward Raczyński (1979-1986), Kazimierz Sabbat (1986-1989) i Ryszard Kaczorowski (1989-1990).

Po wojnie jego istnienie dało nadzieję, że pewnego dnia Polska może obalić komunistycznego okupanta i odzyskać wolność. Reprezentował zachowanie suwerenności i ciągłości konstytucyjnej Rzeczypospolitej. W 1990 prezydent Kaczorowski przekazał insygnia prezydenckie Lechowi Wałęsie.

*Korespondencja z Newark