Ludzie powiedzieli „dość” – 36. rocznica Porozumień Sierpniowych

31 sierpnia 1980 r. w Gdańsku podpisano porozumienie między komisją rządową a komitetem strajkowym. Był to początek końca komunizmu w Europie Wschodniej.


Lato 1980 roku było pełne napięcia w kraju. Podwyżki cen mięsa spowodowały wybuch pierwszych strajków m.in. w WSK PZL-Mielec, Zakładach Metalurgicznych POMET w Poznaniu i Przedsiębiorstwie Transbud w Tarnobrzegu. 16 lipca w Lublinie po raz pierwszy pojawił się postulat nowych wyborów do oficjalnych związków zawodowych. Ogółem w lipcu strajkowało ok. 80 tys. osób w 177 zakładach pracy. W połowie sierpnia zaczęły się strajki na Wybrzeżu zorganizowane przez działaczy Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża, opozycyjnej, nielegalnej organizacji utworzonej w 1978 r. przez Bogdana Borusewicza, Lecha Wałęsę, Andrzeja Gwiazdę, Annę Walentynowicz i Krzysztofa Wyszkowskiego.

W stoczni strajk wybuchł 14 sierpnia z powodu zwolnienia, właśnie za działalność opozycyjną, Anny Walentynowicz. Został przygotowany i rozpoczęty przez Borusewicza i kilku robotników Jerzego Borowczaka, Bogdana Felskiego i Ludwika Prądzyńskiego, ale wkrótce przez płot przeskoczył Lech Wałęsa i stanął na jego czele.  

Do stoczni przyjechali też delegaci strajkujących z innych zakładów pracy i utworzono Międzyzakładowy Komitet Strajkowy. Prezydium MKS tworzyli: Wałęsa, dwóch wiceprzewodniczących – Andrzej Kołodziej i Bogdan Lis – oraz Lech Bądkowski, Joanna Duda-Gwiazda, Wojciech Gruszecki, Andrzej Gwiazda, Stefan Izdebski, Jerzy Kmiecik, Zdzisław Kobyliński, Henryka Krzywonos, Stefan Lewandowski, Alina Pieńkowska, Józef Przybylski, Jerzy Sikorski, Lech Sobieszek, Tadeusz Stanny, Anna Walentynowicz i Florian Wiśniewski.

Spisano 21 postulatów MKS: 

1. Utworzenie niezależnych od władzy i pracodawców związków zawodowych. 
2. Prawa do strajku. 
3. Wolności słowa, druku i publikacji. 
4. Przywrócenia do pracy zwolnionych z powodów politycznych. 
5. Podania w środkach masowego przekazu informacji o utworzeniu MKS i opublikowania listy postulatów. 
6. Podjęcia działań na rzecz wyprowadzenia kraju z kryzysu. 
7. Wypłacenia strajkującym wynagrodzenia za okres strajku. 
8. Wzrostu płac o 2 tys. zł. 
9. Gwarancji waloryzacji płac w stosunku do wzrostu cen i inflacji. 
10. Pełnego zaopatrzenia rynku w artykuły żywnościowe. 
11. Zniesienia cen komercyjnych i sprzedaży za dewizy w tzw. eksporcie wewnętrznym. 
12. Doboru kadry kierowniczej według kompetencji, a nie przynależności partyjnej, w tym zniesienia przywilejów dla MO i SB. 
13. Wprowadzenia kartek na mięso i przetwory do czasu opanowania sytuacji na rynku. 
14. Obniżenia wieku emerytalnego.
15. Zrównania rent i emerytur „starego portfela" do aktualnie wypłacanych. 
16. Poprawy warunków pracy służby zdrowia.
17. Zwiększenia liczby miejsc w żłobkach i przedszkolach. 
18. Wprowadzenia płatnego, trzyletniego urlopu macierzyńskiego. 
19. Skrócenia czasu oczekiwania na mieszkanie. 
20. Podwyżki diet. 
21. Wprowadzenia wszystkich sobót jako dni wolnych od pracy.

Pierwsze porozumienie między stroną rządową i strajkującymi podpisane zostało 30 sierpnia w zakładach szczecińskich. Władze zgodziły się na postulaty strajkujących, w tym na nowe związki zawodowe, choć przeforsowano, aby były to związki „samorządne”, a nie „wolne”. To pokazuje, jak bardzo bano się słowa „wolność”.

V Plenum KC PZPR przyjęło do „zatwierdzającej wiadomości” porozumienie szczecińskiego i zaakceptowało projekt porozumienia gdańskiego, które następnego dnia – 31 sierpnia – podpisali Wałęsa i Jagielski. 

MKS zadeklarował zakończenie strajku. Delegacja rządowa zgodziła się m.in. na utworzenie nowych, niezależnych, samorządnych związków zawodowych, prawo do strajku, budowę pomnika ofiar grudnia 1970, transmisje niedzielnych mszy św. w Polskim Radiu i ograniczenie cenzury. Przyjęto też zapis, że nowe związki zawodowe uznają kierowniczą rolę PZPR w państwie. Uroczystość podpisania porozumienia transmitowała TVP.

 

Źródło: dzieje.pl

#strajk #Walentynowicz #sierpniowe #porozumienia