Twarz neandertalskiej kobiety sprzed 75 tysięcy lat
W 2018 roku zespół archeologów odkopał w jaskini w Kurdystanie czaszkę starszej kobiety-neandertalczyka. Jaskinia ta jest eksplorowana przez badaczy od 1960 roku, kiedy to prace tam rozpoczęte ujawniły cmentarzysko plemienia neandertalczyków, którzy chowali tam swych zmarłych na przestrzeni wielu lat. Teraz zrekonstruowano wygląd kobiety na podstawie niemal kompletnie zachowanej czaszki – donosi Uniwersytet Cambridge.
O cmentarzysku tego wymarłego gatunku człowieka opowiada serial dokumentalny „Sekrety neandertalczyków” wyprodukowany przez BBC. Dokument śledzi losy zespołu Johna Mooresa, z Uniwersytetu w Cambridge i Liverpoolu, który wraca do jaskini Shanidar, aby kontynuować wykopaliska. Uważa się, że neandertalczycy wymarli około 40 000 lat temu. Znalezienie tak pełnej czaszki jest to pierwsze takie odkrycie od ponad 50 lat i to najlepiej zachowane szczątki, jakie w tym stulecie odkopano.
Czaszki neandertalczyków i ludzi wyglądają zupełnie inaczej. Neandertalskie czaszki mają ogromne grzbiety brwi i brakuje im podbródka, z wystającą środkową twarzą, która powoduje bardziej widoczne nosy. Ale odtworzona twarz pokazuje, że mimo wszystko te różnice nie były aż tak wielkie. Być może łatwiej jest teraz zrozumieć, jak doszło do krzyżowania się między naszym gatunkiem a neandertalczykami. Prawie wszyscy żyjący dzisiaj ludzie prawdopodobnie noszą w sobie DNA neandertalczyka.
– powiedziała dr Emma Pomeroy, paleoantropolog z Wydziału Archeologii Cambridge.
Czaszkę kobiety nazwano, od miana jaskini, Shanidar Z. Głowa została zmiażdżona, prawdopodobnie przez skałę, wkrótce po śmierci kobiety. Archeolodzy ostrożnie wydobyli kości, przeprowadzili skany mikro-CT, a dr Lucía López-Polín złożyła do siebie ponad 200 kawałków czaszki, aby przywrócić jej pierwotny kształt, w tym górną i dolną szczękę. Odbudowana czaszka została zeskanowana i wydrukowana w 3D, tworząc podstawę do zrekonstruowania głowy. Stworzyli ją najsłynniejsi na świecie paleoartyści – Adrie i Alfons Kennisowie.
Neandertalczycy mieli złą prasę od czasu, gdy pierwsze zostały znalezione ponad 150 lat temu, ale nasze odkrycia pokazują, że plemię z Shanidar mogło myśleć o śmierci i jej następstwach w sposób, który nie różni się tak bardzo od ich najbliższych kuzynów ewolucyjnych – nas samych.
– dodawał profesor Graeme Barker z Instytutu Badań Archeologicznych McDonalda w Cambridge.
Pierwsze cztery szkielety w jaskini odkrył archeolog Ralph Solecki w 1960 roku. Jeden z nich był otoczony resztkami prehistorycznego pyłku kwiatowego. To było przyczynkiem do stwierdzenia, że być może mamy do czynienia z dowodem na rytuały pogrzebowe, w których zmarli spoczywali na łożu z kwiatów. Jednak dekadę póżniej badania prowadzone przez profesora Chrisa Hunta z Liverpool dowiodły, że pyłek został pozostawiony przez pszczoły. Mimo tego szczątki z jaskini Shanidar nadal dowodzą, że neandertalczycy byli gatunkiem empatycznym. Na przykład jeden mężczyzna miał sparaliżowane ramię i uraz głowy, który prawdopodobnie uczynił go częściowo ślepym, ale żył długo, więc musiał być pod opieką innych. Dalsze badania w jaskini wykryły mikroskopijne ślady zwęglonego pokarmu w glebie wokół szczątków. Te zwęglone kawałki dzikich nasion, orzechów i traw sugerują nie tylko, że neandertalczycy przygotowywali jedzenie – moczyli je i gotowali – ale robili to też w obecności swoich zmarłych, wracając na cmentarzysko wiele razy i chowając kolejnych przedstawicieli swego gatunku.
Źródło: University of Cambridge
