W grze o moje życie – stawką było życie 45 osób
Film „Pomagała nawet w Auschwitz” to siódmy odcinek serii Nie tylko Ulmowie, którą oglądać można na kanale IPNtv. Przedstawia bohaterstwo małżeństwa Ciesielskich, które zaryzykowało życie, by ratować swoich żydowskich współobywateli. W mieszkaniu na krakowskim Kazimierzu, dzielnicy w której przez wieki zamieszkiwała społeczność żydowska Romualda i Feliks Ciesielscy zdecydowali się zapewnić schronienie uciekającym z getta Żydom. Bezpieczną ostoję w ich domu znaleźli m.in.: Edmund Fiszler i jego żona Leonora oraz czteroosobowa rodzina Horowiców. Małżonkowie wspierali potrzebujących na wiele sposobów, ryzykowali własnym życiem w imię wyższego dobra.
Prawdopodobnie na skutek donosu, Ciesielscy zostali aresztowani przez Niemców latem 1942 roku. W trakcie śledztwa Romualda była bita i torturowana. Za swoją działalność humanitarną trafiła do KL Auschwitz, tam została poddana doświadczalnym badaniom pseudomedycznym. W obozie nie przestała jednak pomagać, ukrywała dzieci wytypowane w selekcji, organizowała dodatkowe racje żywnościowe, a także fałszowała metryki urodzenia dzieci. W Auschwitz przebywała do czasu ucieczki z transportu ewakuacyjnego w Jawiszowicach w styczniu 1945 roku. Jej mąż Feliks również został uwięziony w KL Auschwitz. Stamtąd przetransportowano go do obozu koncentracyjnego Mauthausen na terenie Rzeszy Niemieckiej, gdzie został zamordowany 18 marca 1945 roku.
Hanna Krall, ocalona z Zagłady polska pisarka i dziennikarka żydowskiego pochodzenia pisała:
Było mieszkanie […] u Szarkowskich. Potem małe, ubogie mieszkanie p. Podhorskiej […] potem kryjówka u p. Nowaka […] potem wytworne mieszkanie pp. Łysakowskich […] potem byli Czapscy […] potem w Rykach p. Wojewoda […] i p. Makowa […] potem były jeszcze inne mieszkania, inni ludzie – łańcuch ryzyka, ludzi i miejsc […] Przekazywano mnie sobie z rąk do rąk – p. Puławska p. Pomorskiej, p. Pomorska p. Podhorskiej, p. Podhorska p. Jadachowej. Na moje utrzymanie łożył z konspiracyjnych funduszów docent dr Tadeusz Stępniewski […] Wymieniłam tylko tych ludzi, których z nazwiska pamiętam. Wszyscy, ratując mnie, narażali siebie i swoje rodziny na śmiertelne niebezpieczeństwo. W grze o moje życie – stawką było życie 45 osób.
2 marca 1967 roku Romualda i Feliks Ciesielscy zostali uhonorowani tytułami Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Było to jedno z początkowych odznaczeń tym tytułem. Romualda pojechała do Jerozolimy, odebrała medal i zasadziła drzewko oliwne w Ogrodzie Sprawiedliwych. Przykład małżeństwa Ciesielskich pokazuje, że różne były represje stosowane przez Niemców za udzielanie pomocy ludności żydowskiej.
Historycy szacują, że Polacy w czasie II wojny światowej uratowali kilkadziesiąt tysięcy swoich żydowskich współobywateli. Niemieccy okupanci zabili za tę pomoc około 1000 Polaków.
Wersja polska: Pomagała nawet w Auschwitz
Wersja angielska: A Helper is a Helper, Even in KL Auschwitz
Źródło: ipn.gov.pl
