Należy podkreślić, że piramida kierowana jest do osób zdrowych. Osoby wymagające specjalnego rodzaju diety powinny uprzednio zasięgnąć w tej kwestii porady dietetyka.
Przestrzegania zasad zawartych w piramidzie żywieniowej może przeciwdziałać występowaniu wielu chorób lub opóźniać proces ich rozwoju. Należy pamiętać, że w przypadku współistnienia chorób przewlekłych (np. cukrzyca, otyłość, nadciśnienie, osteoporoza lub choroby serca) konieczna może okazać się modyfikacja poszczególnych zaleceń dokonana pod ścisłą kontrolą lekarza lub dietetyka.
Fundament: Więcej warzyw i owoców
Jedną z kluczowych zmian w nowej piramidzie żywieniowej jest miejsce warzyw i owoców w codziennej diecie. Produkty te znajdują się obecnie u podstawy części piramidy odnoszącej się do zaleceń żywieniowych. O zmianie tej zdecydowały wyniki badań z ostatnich lat, które wskazują, że to właśnie warzywa i owoce bezapelacyjnie powinny stanowić fundament zbilansowanej diety.
Warzywa i owoce należy spożywać w jak największej ilości i w miarę możliwości jak najczęściej. Zgodnie z zaleceniami WHO w tej kwestii, powinno być to przynajmniej 400 g dziennie. Jest to ilość, którą stosunkowo łatwo uwzględnić w diecie, a w miarę możliwości należy starać się ją zwiększyć. Ważna jest jednak ni tylko ilość, ale również liczba porcji, w których spożywa się warzywa i owoce. Badania przeprowadzone w ostatnich latach m.in. w Wielkiej Brytanii oraz Austrii wykazały, że im więcej porcji warzyw i owoców jemy, tym bardziej zmniejsza się ryzyko śmierci z powodu chorób układu krążenia i nowotworów złośliwych. Najkorzystniejszy efekt zaobserwowano przy spożyciu nawet siedmiu lub więcej porcji dziennie.
Podobny trend zaobserwowano także w Polsce. Eksperci z Instytutu Żywności i Żywienia analizowali wieloletnie trendy spożycia tych produktów i zachorowalności na nowotwory złośliwe. Stwierdzono, że rosnący udział warzyw i owoców w diecie był prawdopodobnie jednym z czynników, które przyczyniły się do trzykrotnego spadku zachorowań na raka żołądka odnotowanego od początku lat 70. Ubiegłego wieku. Obiecujące są doniesienia wskazujące, że zwiększenie spożycia warzyw i owoców zmniejsza ryzyko rozwoju depresji, chociaż nie jest jeszcze dokładnie znany mechanizm tego zjawiska.
Co szczególnie istotne, nie jest obojętne, czy spożywa się warzywa czy owoce. Produkty z obu tych grup pozytywnie wpływają na zdrowie, jednak efekt działania warzyw jest silniejszy. Dlatego zaleca się, aby zachować odpowiednie proporcje pomiędzy warzywami i owocami. Warzywa powinny stanowić ¾, a owoce ¼ spożywanych produktów z tego piętra piramidy żywienia.
Korzystne działanie warzyw i owoców wynika z ich wysokiej wartości odżywczej. Są one bogatym źródłem związków bioaktywnych, takich jak karotenoidy (w tym beta-karoten i likopen), witaminy C i E, foliany, flawonoidy, izofiawony, selen oraz błonnik. Składniki zawarte w warzywach i owocach mają działanie antyoksydacyjne (zdolność do neutralizacji wolnych rodników), hamują namnażanie się komórek nowotworowych, chronią DNA przed uszkodzeniem, regulują wydzielanie hormonów oraz stymulują układ odpornościowy. Dzięki temu są pomocne w zapobieganiu m.in. chorobom układu krążenia, cukrzycy typu 2 i wielu nowotworom złośliwym. Trzeba jednak wspomnieć, że owoce, oprócz wymienionych składników zawierają duże ilości cukrów prostych, których spożycie należy ograniczać.
