Decyzja: ratować ludzi! Polscy dyplomaci w czasie wojny
Wszędzie, gdzie zachowały się struktury Państwa Polskiego - konsulaty za granicą, polskie podziemie – akcje pomocowe, których celem było ochronienie Żydów przed Holocaustem, mogły być skutecznie realizowane. Na terenie okupowanej Polski, Niemcy rozbili cały aparat władz lokalnych i administracji polskiej, skrajnie utrudniając takie działania. Jednak pomimo skrajnych restrykcji, Polacy ofiarnie podejmowali próby ratowania Żydów na własną rękę oraz przy wsparciu organizacji podziemnych, tajnych, Kościoła. Działalność polskich dyplomatów z granicą rozwijała się do efektów spektakularnych.
Za sprawą publikacji „Listy Ładosia” akcja ratunkowa polskich dyplomatów w Szwajcarii stała się przedmiotem międzynarodowej dyskusji, w którą angażują się ocaleni z Zagłady i ich potomkowie, rodziny dyplomatów zaangażowanych w operację, a także uczeni, dziennikarze i ludzie kultury. Instytut Pileckiego organizuje kolejne debaty i seminaria wokół tego tematu z udziałem gości z Polski, Izraela, Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Niemiec.
Tym właśnie tematem Instytut Pileckiego zainauguruje w Warszawie działalność nowo otwartej Galerii DBK. Wernisaż multimedialnej, przestrzennej wystawy „Decyzja: ratować ludzi” zaplanowany na 13 października (godz. 12.00, wejście od ul. Krakowskie Przedmieście 11) będzie nie tylko wydarzeniem kulturalnym. Ukazany w niej wielki wysiłek dyplomatyczny podjęty przez Grupę Ładosia jest powodem spotkania międzynarodowego środowiska dyplomatycznego. Udział w wydarzeniu potwierdzili przedstawiciele i ambasadorzy placówek dyplomatycznych oraz – przybyli specjalnie na to wydarzenie z Holandii, UK, USA, Kanady, Szwajcarii – członkowie rodzin ocalonych i potomkowie polskich dyplomatów. Spotkanie będzie też okazją do przypomnienia innego polskiego dyplomaty – Tadeusza Romera, któremu również udało się stworzyć struktury dyplomatyczne ratujące Żydów przed Holocaustem. Honorowymi uczestnikami wydarzenia będą przybyłe z Kanady Miriam i Wanda Taylor – wnuczki Romera.
Od 14 października wystawa będzie dostępna dla szerokiego odbiorcy. Pierwszy dzień funkcjonowania wystawy (sobota, 14 października) będzie formą otwartego dnia edukacyjnego. Instytut Pileckiego przygotował szereg propozycji dla odbiorcy w każdym wieku, w tym rodzin, studentów, a także zorganizowanych grup i osób indywidualnych. Warsztaty z kaligrafii, z protokołu dyplomatycznego, kuratorskie oprowadzanie po wystawie, spotkania z potomkami bohaterów wystawy. Dodatkowo na odwiedzających czeka retro-budka fotograficzna, tysiąc edukacyjnych gadżetów oraz pamiątkowa księga wpisów.
Ikony polskiej dyplomacji, liderzy spektakularnych akcji pomocowych, bohaterowie wystawy:
Tadeusz Romer – polski dyplomata i polityk, przed wojną sekretarz Szwajcarskiego Komitetu Generalnego Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce z siedzibą w Vevey (prezesem Komitetu był Henryk Sienkiewicz, osobisty sekretarz Romana Dmowskiego, brał udział w konferencji pokojowej w Wersalu. Dyplomata placówek: w Rzymie, w Lizbonie i w Tokio. Jako ambasador w Japonii pomagał polskim uciekinierom docierającym tam przez Władywostok, głównie Żydom, przybyłym z Litwy. Zabiegał o wystawianie tym ludziom wiz japońskich, następnie roztaczał nad nimi opiekę na miejscu, twórca Polskiego Komitetu Pomocy Ofiarom Wojny, po zerwaniu przez Japonię stosunków z polskim rządem, przeniósł się na polecenie japońskiego rządu z rodziną i personelem do okupowanego przez Japończyków Szanghaju, gdzie kierował dyplomatyczną misją specjalną, roztaczając opiekę nad ponad 900. polskimi obywatelami, w większości Żydami. Od 1945 przebywał na emigracji, najpierw w Wielkiej Brytanii, później w Kanadzie, gdzie pracował na McGill University w Montrealu. W latach 1963–1978 był prezesem Polskiego Instytutu Naukowego.
Aleksander Ładoś – polski dyplomata, publicysta i polityk, 1920–1921 sekretarz polskiej delegacji w czasie rozmów pokojowych ze Związkiem Sowieckim, poseł RP na Łotwie (1923–1926), konsul generalny RP w Monachium (1927–1931). Po wybuchu wojny od 3 października do 7 grudnia 1939 roku był ministrem bez teki w emigracyjnym rządzie Władysława Sikorskiego. 1940–1945 poseł RP w Szwajcarii w randze chargé d’affaires ad interim. Opiekował się uchodźcami z Polski, a także internowanymi żołnierzami 2. Dywizji Strzelców Pieszych. Był liderem grupy, która wystawiała nielegalne paszporty krajów latynoamerykańskich polskim i europejskim Żydom. Ładoś zapewniał grupie ochronę dyplomatyczną. W 1943 roku po wykryciu przez Szwajcarów akcji paszportowej interweniował u tamtejszego ministra spraw zagranicznych, co pomogło zatuszować sprawę. Nielegalnie wystawiane paszporty „Ładosia” to brawurowa i spektakularna akcja dyplomatyczna, której celem była pomoc Żydom w uniknięciu Holocaustu.
Wojciech Rychlewicz – polski dyplomata, urzędnik konsularny, 1938–1941 kierował Konsulatem Generalnym RP w Stambule. W czasie II wojny światowej zaangażowany był w wydawanie dokumentów polskim Żydom, co umożliwiło wyjazd wielu z nich do Palestyny i obu Ameryk. Jego najważniejszą akcją w trakcie kierowania konsulatem w Stambule było wydanie tysiącom polskich Żydów fałszywych zaświadczeń o tym, że są polskimi katolikami, między innymi przez fałszowanie metryk chrztu. Umożliwiło im to wyjazd do Palestyny oraz do kilku państw Ameryki Północnej i Południowej. Zaświadczenia wystawiane były przez konsula Rychlewicza bezpłatnie i o całej sprawie poinformowany był Rząd RP na Uchodźstwie. W 1942 Rychlewicz dołączył w Palestynie do Armii Andersa, z którą przeszedł szlak bojowy do Włoch. Służbę zakończył w randze podporucznika w Austrii, gdzie zajmował się opieką nad polskimi uchodźcami. Po 1946 wraz z żoną przeniósł się do Londynu, gdzie pracował w hotelarstwie. Wg szacunków uratował ok. 1000 istnień ludzkich.
Na wernisażu obecni będą:
Arlette Liver Stup – potomek Żydów ratowanych przez Sugiharę Zwartendijka i Tadeusza Romera.
Anna Whity – wnuczka Wojciecha Rychlewicza polskiego ambasadora w Turcji, który uratował wielu Żydów przez wydawanie fałszywych metryk chrztu poświadczających ich rzekomą katolickość.
Bob Meth – potomek uratowanych przez nielegalne poświadczenia chrztu wystawiane dzięki działaniom Wojciecha Rychlewicza.
Leonia de Picciotto – córka ochronionych przed Holocaustem dzięki zorganizowanej przez Grupę Ładosia akcji paszportowej. Przyjedzie z córką Myriam de Picciotto.
Wanda i Miriam Taylor – wnuczki Tadeusza Romera, dyplomaty, na stale mieszkają w Kanadzie, wychowane w świadomości działań dziadka, w atmosferze pielęgnowania polskich korzeni.
Sebastian Ładoś – prawnuk Aleksandra Ładosia.
Źródło: instytutpileckiego.pl
