Dzisiejszy artykuł poświęcony jest systemom militarnym Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych. Zwycięskie armie zawsze są wzorcem dla pozostałych. Obecnie są to armie anglosaskie.
Rola języka angielskiego jako środka komunikacji międzynarodowej wzmacnia efekt wizerunkowy armii USA i Wielkiej Brytanii. Większość debat na temat wojskowości toczy się dziś w tym języku i z natury rzeczy odzwierciedla doświadczenia anglosaskie. Powoduje to, że uniwersalizm tych doświadczeń jest przeceniany, a unikatowość potencjału, położenia i roli międzynarodowej obu mocarstw, a co za tym idzie unikatowość, a nie powszechność wyzwań, przed jakimi stają ich siły zbrojne, niedoceniana. Pamiętając więc o specyfice uwarunkowań państw anglosaskich, przyjrzyjmy się ich armiom.
Wielka Brytania
Jest to państwo wyspiarskie, członek NATO i mocarstwo jądrowe. Jego siły zbrojne (178 tys. żołnierzy regularnych i 82 tys. rezerwistów) są instrumentem polityki zagranicznej państwa, działającego w warunkach nikłego zagrożenia własnego terytorium. Mają powszechne doświadczenie udziału w walce, ich podstawowym zadaniem są bowiem misje ekspedycyjne o wysokiej intensywności bojowej.
Armia Brytyjska składa się z ochotników służących na kontraktach. Istnieją trzy zasadnicze rodzaje wojsk – marynarka wojenna (RN), lotnictwo (RAF) i wojska lądowe (Regular Army – RA). Każdy ma rozbudowany system rezerw, przy czym dla wojsk lądowych ma on strukturę podwójną – istnieją Rezerwa Armii Regularnej (RR) i Ochotnicze Siły Rezerwy (VRF), których częścią zasadniczą jest Armia Terytorialna (TA). Rezerwa lotnictwa (RAFVR), Marynarki Wojennej (RNR) i Piechoty Morskiej (RMR).
Żołnierze Armii Regularnej (RA) – 102 tys. (ochotnicy w wieku 16–32 lat) – po wygaśnięciu kontraktu na służbę czynną pozostają w Rezerwie Armii Regularnej (RR) i mogą być powołani do służby w zależności od rodzaju sił rezerwowych, do których zostali przydzieleni, wieku, płci i momentu zaciągu do RA. Osobne przepisy regulują służbę czynną i rezerwową oficerów.
Służba w RR odbywana jest w dwóch kategoriach – obowiązkowej (Section A) i ochotniczej (Section D). W Sekcji A służą byli żołnierze Armii Regularnej po wygaśnięciu ich kontraktów na służbę czynną. Do Sekcji D mogą zostać, na własne żądanie, przeniesieni mający szczególne kwalifikacje żołnierze TA po ukończeniu służby w tej formacji, żołnierze Rezerwy Długoterminowej i emeryci wojskowi z limitem wieku 55 lat. Służba w tej sekcji trwa cztery lata.
Sytuacje nadzwyczajne
Rezerwa Długoterminowa – do służby w niej do ukończenia 45. roku życia zobowiązani są mężczyźni (ale nie kobiety), którzy zaciągnęli się do Armii Regularnej przed 1 kwietnia 1997 r. Mężczyźni i kobiety, którzy zaciągnęli się później, pozostają w rezerwie przez 18 lat lub do ukończenia 55. roku życia. Rezerwiści z tej grupy mogą być powołani do służby w kraju lub za granicą jedynie w wypadku „nagłego zagrożenia narodowego lub pilnej wielkiej potrzeby”. W skrajnych wypadkach mogą być powoływani emeryci wojskowi do 60. roku życia.
Do RR trafiają zatem byli żołnierze wojsk regularnych, którzy spełniają określone warunki mobilizacyjne. Formacja ta stanowi komponent mobilizowany w praktyce wyłącznie w sytuacjach nadzwyczajnych. Istotniejsze są 40-tys. siły ochotniczej rezerwy – VRF, które wysyła się na misje zagraniczne. Jej członkowie odbywają co najmniej 27-dniowe szkolenie w roku.
Główną siłą VRF (ok. 85 proc.) jest Armia Terytorialna (TA), najliczniejsza rezerwa Brytyjskich Sił Zbrojnych (ok. 35 tys.). Służą w niej ochotnicy
(17–42 lata), prowadzący normalne życie cywilne i odbywający za wynagrodzeniem szkolenia wojskowe w czasie wolnym od pracy. TA składa się z trzech rodzajów rezerwistów: krajowych, regionalnych i sponsorowanych. Służba w dwóch pierwszych kategoriach wybierana jest przez ochotników w zależności od ich gotowości (lub jej braku) do odbywania długich podróży na miejsca ćwiczeń i od stopnia specjalizacji wojskowej. Chętni do pokonywania długich dystansów służą w wyspecjalizowanych formacjach krajowych, pozostali w formacjach regionalnych, trenujących w weekendy. Studenci, którym armia pokrywa koszty studiów, są sponsorowanymi oficerami rezerwy. Żołnierze TA biorą udział w operacjach ekspedycyjnych albo w ramach własnych jednostek, albo po przydzieleniu do sił regularnych. Wspólne szkolenia sił TA z wojskami służby czynnej ułatwiają sprawne współdziałanie obu formacji.
Do służby w Royal Naval Reserve przyjmowane są osoby w wieku 16–40 lat nie tylko z obywatelstwem brytyjskim, lecz także któregokolwiek z państw Brytyjskiej Wspólnoty Narodów lub Irlandii. RNR nie ma własnych okrętów – po mobilizacji zapewnia Royal Navy wykwalifikowany personel (ok. 1/4 marynarzy RNR ma za sobą służbę w marynarce wojennej). W czasie pokoju szkolenie w RNR trwa 12 dni w roku.
Stany Zjednoczone
Hegemon NATO, jedyne supermocarstwo światowe i jedno z dwóch (obok Rosji) supermocarstw jądrowych, ma ochotniczą armię zawodową – wojska lądowe (US Army), marynarkę wojenną (US Navy) i lotnictwo (US Air Force). Osobnymi formacjami są Korpus Piechoty Morskiej i Straż Wybrzeża. Jej podstawową funkcją jest obrona globalnych interesów USA – tzn. misje ekspedycyjne o wysokiej intensywności bojowej. Daje to armii amerykańskiej powszechne doświadczenie bojowe. Wojsko to jest instrumentem polityki zagranicznej państwa działającego w warunkach nikłego zagrożenia własnego terytorium.
W służbie czynnej pozostaje ok. 1,4 mln żołnierzy i ok. 40 tys. funkcjonariuszy Straży Wybrzeża. Rezerwa składa się z dwóch rodzajów jednostek: Rezerwy Armii Stanów Zjednoczonych i Rezerwy Gwardii Narodowej.
Służba czynna trwa zależnie od kontraktu od 2 do 6 lat. Zwykle czas udziału w misji bojowej wynosi 12 miesięcy.
Rezerwa Armii Stanów Zjednoczonych rekrutuje osoby w wieku
17–40 lat. 50 proc. rezerwistów ma za sobą służbę czynną. Rezerwiści prowadzą normalne życie cywilne. Zobowiązani są do odbywania regularnych ćwiczeń wojskowych przez jeden weekend w miesiącu, a raz w roku do odbycia dwutygodniowych ćwiczeń polowych. W razie wojny mogą być powołani do czynnej służby. Kontrakty na służbę w siłach rezerwy podpisywane są na 3 lub na 6 lat w zależności od specjalizacji i lokalizacji Wojskowego Centrum Rezerwy, do którego żołnierz jest przydzielony.
Gwardia Narodowa (GN) rekrutuje osoby w wieku 17–35 lat. Jest rezerwową formacją wojskową podporządkowaną w czasie pokoju władzom stanowym, na czas wojny może być jednak powołana przez prezydenta USA do służby federalnej. Gubernatorzy stanowi dowodzą nią w czasie pokoju i mogą powołać ją do aktywnej służby w chwili zagrożeń wewnętrznych (rozruchy, katastrofy naturalne i spowodowane przez człowieka itp.). GN nie dostarcza rezerwistów do jednostek armii czynnej, lecz sama wystawia osobne jednostki. Z mocy prawa członkami GN są pracownicy cywilni wojska.
Żołnierze GN prowadzą normalne życie cywilne. Zobowiązani są do odbywania szkoleń weekendowych raz w miesiącu i dwutygodniowych ćwiczeń polowych raz w roku. Dla rekrutów bez przeszkolenia wojskowego organizowane są na początku służby specjalne kursy szkoleniowe, dostosowane czasowo do ich zadań cywilnych. Jednostki GN stanowią zarówno rezerwę wojsk lądowych – ok. 350 tys. żołnierzy – jak i lotnictwa – ok. 106 tys. żołnierzy.
Wnioski dla Polski
Polska nie jest mocarstwem. Nie jest też izolowana morzami od potencjalnych agresorów. Główne zadanie Wojska Polskiego to nie zamorskie misje, lecz obrona własnego terytorium. O chwili wejścia do walki ekspedycyjnych sił brytyjskich lub amerykańskich decydują rządy tych krajów; o chwili wejścia do wojny WP w obronie terytorium Rzeczypospolitej zdecyduje najeźdźca. Anglosasi do wojny o Kuwejt mobilizowali się pół roku, do interwencji w Afganistanie – dwa miesiące. Czas mobilizacji WP do obrony kraju powinien być liczony w godzinach. W razie wielkiej wojny otoczone morzami mocarstwa anglosaskie, pod osłoną flot i lotnictwa, mogą wprowadzić pobór i szkolić swoich obywateli. Polska nie będzie miała na to czasu. Za modelem anglosaskim przemawiają jednak jego akceptacja przez obywateli, profesjonalizm armii i możliwości adaptacyjne do warunków polskich (wzrost liczebności sił i tempa mobilizacji przez przesunięcie środków na wojska lądowe obrony terytorialnej).
Źródło: Gazeta Polska Codziennie
Przemysław Żurawski vel Grajewski