Sprawdź gdzie kupisz Gazetę Polską oraz Gazetę Polską Codziennie
Lista miejsc »
Nie ma dwóch takich samych państw, dysponujących takimi samymi możliwościami i stojących wobec takich samych wyzwań. Modele armii funkcjonujących w innych, choćby bliskich nam geograficznie i kulturowo krajach, konfrontowanych z podobnymi zagrożeniami, nie mogą być wiernie kopiowane.
Modele te warte są jednak poznania, tak z uwagi na użyteczność zebranych doświadczeń, jak i możliwość ich adaptacji do warunków polskich. Niniejszym tekstem rozpoczynamy przegląd systemów wojskowych państw naszego kręgu cywilizacyjnego. Jako pierwsze zaprezentowane zostaną siły zbrojne dwóch państw europejskich położonych na wschodniej flance NATO i/lub UE – Estonii i Finlandii.
Estonia
Estonia jest państwem członkowskim NATO i Unii Europejskiej. Estońskie Siły Obronne (ESO) to armia poborowa, której głównymi zadaniami są odstraszanie i obrona terytorialna. Zadanie pierwsze polega na wytwarzaniu u potencjalnego najeźdźcy przeświadczenia, że próba podboju Estonii będzie kosztowna, a stabilizacja okupacji niemożliwa. W razie gdyby odstraszanie zawiodło, armia estońska ma przejść do obrony terytorium państwa. Jej celami będą maksymalizacja strat nieprzyjaciela, uniemożliwienie mu pacyfikacji zajętego obszaru i podtrzymanie oporu do czasu reakcji NATO.
Model estońskich sił zbrojnych powstał w warunkach umiarkowanego (w ostatnich latach narastającego) zagrożenia państwa o niewielkim potencjale demograficznym, szczupłym terytorium (brak głębi strategicznej) i przeciętnych naturalnych walorach obronnych. Zadania związane z udziałem jednostek estońskich w międzysojuszniczych misjach ekspedycyjnych mają funkcję marginalną i wymiar polityczny, a nie wojskowy. W efekcie doświadczenie bojowe nabyte podczas tego typu misji ma jedynie niewielki procent żołnierzy.
Podstawą armii estońskiej jest powszechna obowiązkowa służba wojskowa mężczyzn, trwająca, zależnie od wykształcenia poborowego oraz stopnia, rodzaju wojsk i specjalizacji, od 8 do 11 miesięcy. Po jej zakończeniu rezerwiści odbywają ćwiczenia przynajmniej raz na pięć lat, a nie częściej niż raz na trzy lata. System poboru, szkolenia rezerwistów i ich ewentualnej mobilizacji mają charakter terytorialny. Ci sami żołnierze szkolą się i w razie potrzeby będą walczyli w tych samych jednostkach, przypisanych do danego okręgu terytorialnego. W trakcie szkolenia, oprócz taktyki walki w ataku i obronie, przywiązuje się dużą wagę m.in. do zasad zwalczania czołgów, prowadzenia wojny partyzanckiej, organizacji zasadzek i inżynierii pola walki.
ESO na stopie pokojowej liczą 5,75 tys. oficerów i żołnierzy w wojskach regularnych (w tym ok. 2,5 tys. poborowych) oraz 14,8 tys. w ochotniczym korpusie Ligi Obrony, pełniącym rolę wojsk obrony terytorialnej. Minimalny czas ćwiczeń żołnierza OT w ciągu roku wynosi 16 dni. Po mobilizacyjnym rozwinięciu armii do stanów wojennych ESO mają osiągnąć liczebność 60 tys. żołnierzy, przy czym rezerwy wysokiej gotowości liczą 21 tys. żołnierzy (na ok. 1,3 mln ludności). Daje to wskaźnik wydolności mobilizacyjnej na wypadek wojny na poziomie 4,61 proc. populacji, plasujący Estonię pod tym względem na pierwszym miejscu w Europie. Państwo to ma zatem najbardziej wydolny pod względem ilościowym system mobilizacyjny na naszym kontynencie. Estonia nie ma lotnictwa bojowego. Sprzęt i wyposażenie pozostałych rodzajów sił zbrojnych są na średnim poziomie.
Finlandia
Finlandia jest państwem neutralnym, członkiem UE nienależącym do NATO. Dysponuje niewielkim potencjałem ludnościowym, ale dosyć rozległym terytorium o dużych walorach obronnych (9,96 proc. powierzchni to wody śródlądowe – jeziora z licznymi łatwymi do obrony przesmykami, 30 proc. to bagna i torfowiska, 74 proc. – lasy). Fińskie Siły Obrony (FSO) są armią poborową opartą na zasadzie powszechnego obowiązku wojskowego. Ich główne funkcje są takie same jak w wypadku wojska estońskiego – odstraszanie i obrona terytorialna. Od wielu lat armia fińska funkcjonowała w warunkach nikłego zagrożenia państwa. Obecnie poczucie niepewności co do zamiarów wschodniego sąsiada wzrasta. Udział żołnierzy fińskich w misjach ekspedycyjnych, będący częścią tamtejszej tradycji jeszcze od czasów zimnej wojny, ogranicza się do misji pokojowych o niskiej intensywności bojowej. Skutkuje to zasadniczo brakiem doświadczenia bojowego armii fińskiej po 1945 r.
Powszechny obowiązek służby wojskowej obejmuje mężczyzn powoływanych do odbycia służby zasadniczej, gdy kończą 18 lat, i pozostających w rezerwie do końca roku, w którym osiągają 60 lat. Zwykle służba zasadnicza odbywana jest w wieku 19–21 lat, a ustawowo obowiązek ten musi być dopełniony do momentu ukończenia 30 lat. Pobór obejmuje średnio 80 proc. mężczyzn danego rocznika. Służba zasadnicza trwa w zależności od specjalizacji wojskowej 180 dni (szeregowi), 270 (żołnierze mniej skomplikowanych specjalizacji) lub 362 (oficerowie, podoficerowie i żołnierze określonych specjalizacji).
Żołnierze i oficerowie po ukończeniu służby zasadniczej przenoszeni są do rezerwy pomocniczej klasy 1 (istnieje także rezerwa pomocnicza klasy 2, obejmująca mężczyzn zwolnionych z obowiązku służby wojskowej w czasie pokoju, i rezerwa pomocnicza klasy 3 – 18-latki bez przeszkolenia wojskowego). Po przeniesieniu do rezerwy klasy 1 oficerowie zobowiązani są odbyć do 100 dni szkoleń, rezerwiści określonych specjalizacji do 75 dni, a szeregowi do 40 dni. Można także brać udział w dodatkowych szkoleniach ochotniczych. Te ostatnie koordynowane są w ramach współpracy pomiędzy Ministerstwem Obrony a Narodowym Stowarzyszeniem Szkolenia Obronnego, organizacją społeczną zrzeszającą 15 pomniejszych stowarzyszeń, od związku oficerów zawodowych po Związek Fińskich Myśliwych.
Wstrzymana redukcja
Rocznie szkoli się ok. 25 tys. rezerwistów służby zasadniczej i ok. 17 tys. ochotników. Celem szkolenia jest przygotowywanie zwartych jednostek bojowych czasu wojny w odstępach pięcioletnich. Rezerwiści w grupach obejmujących pięć kolejnych roczników odbywają więc ćwiczenia zawsze w tych samych zespołach ludzkich, co ma na celu zgranie pododdziałów poprzez wzajemne poznanie się szkolonych żołnierzy. Kobiety w wieku 18–29 lat mogą zgłaszać się do ochotniczej służby wojskowej. Po jej odbyciu pozostają w rezerwie do końca roku, w którym kończą 60 lat. Liczebność armii w czasie pokoju wynosi 32 tys. (w tym 8,8 tys. żołnierzy zawodowych) i 7,2 tys. pracowników cywilnych (50 proc. kobiet). Po rozwinięciu mobilizacyjnym jeszcze w 2008 r. armia fińska zwiększała się ponad 10-krotnie – do ok. 350 tys. żołnierzy (na ok. 5,3 mln ludności – tzn. mobilizowano 7,16 proc. ludności), dzielących się na armię operacyjną i lokalne siły obronne (obronę terytorialną). Obecnie (2015 r.), po reformach ostatnich lat, liczebność FSO na stopie wojennej wynosi 230 tys. żołnierzy, w tym 150 tys. w wojskach lądowych (wobec 265 tys. w roku 2008), co stanowi nieco ponad 4,54 proc. populacji. W związku z rosyjską agresją na Ukrainie dalszą redukcję ilościową armii fińskiej wstrzymano. W skład armii w razie wojny włączana jest Straż Graniczna, w czasie pokoju podległa MSW. Na stopie pokojowej liczy ona 2860 funkcjonariuszy – po mobilizacji osiąga stan 11,6 tys. żołnierzy.
FSO dysponują (2014 r.) 270 czołgami, 1392 bojowymi wozami opancerzonymi, 831 zestawami artylerii lufowej i rakietowej, 38 okrętami, 122 samolotami (w tym 54 myśliwcami) oraz 21 śmigłowcami. Jest to na ogół broń nowoczesna.
Wnioski
Przykład Estonii i Finlandii jest o tyle dla Polski interesujący, że dotyczy krajów bezpośrednio sąsiadujących z Rosją i mających poczucie zagrożenia z jej strony. Różnice w stosunku do uwarunkowań polskich dotyczą neutralnego statusu Finlandii (ale nie Estonii). Polska nie dysponuje tak doskonałymi walorami obronnymi terytorium jak Finlandia, ma zaś znaczną przewagę demograficzną w porównaniu z obydwoma opisywanymi państwami i przewagę głębi terytorialnej nad Estonią. Oba prezentowane kraje, mimo swojego niewielkiego potencjału, nie uznają własnego wysiłku obronnego w ewentualnej konfrontacji z Rosją za nieistotny. Finlandia ma pamięć skutecznej obrony (ocalającej niepodległość, choć nie integralność terytorialną) przed agresją sowiecką w latach 1939–1940, Estonia zaś doświadczenie nieskuteczności polityki „oszczędzania krwi” w drodze kapitulacji. Wola ponoszenia ciężaru obrony kraju i wiara w jej skuteczność (Finlandia) lub bezalternatywność (Estonia) determinują obywatelski (oparty na poborze) charakter obu armii. To z nich wynika zgoda opinii publicznej w obu krajach na powszechną służbę wojskową.
Źródło: Gazeta Polska Codziennie
Modele te warte są jednak poznania, tak z uwagi na użyteczność zebranych doświadczeń, jak i możliwość ich adaptacji do warunków polskich. Niniejszym tekstem rozpoczynamy przegląd systemów wojskowych państw naszego kręgu cywilizacyjnego. Jako pierwsze zaprezentowane zostaną siły zbrojne dwóch państw europejskich położonych na wschodniej flance NATO i/lub UE – Estonii i Finlandii.
Estonia
Estonia jest państwem członkowskim NATO i Unii Europejskiej. Estońskie Siły Obronne (ESO) to armia poborowa, której głównymi zadaniami są odstraszanie i obrona terytorialna. Zadanie pierwsze polega na wytwarzaniu u potencjalnego najeźdźcy przeświadczenia, że próba podboju Estonii będzie kosztowna, a stabilizacja okupacji niemożliwa. W razie gdyby odstraszanie zawiodło, armia estońska ma przejść do obrony terytorium państwa. Jej celami będą maksymalizacja strat nieprzyjaciela, uniemożliwienie mu pacyfikacji zajętego obszaru i podtrzymanie oporu do czasu reakcji NATO.
Model estońskich sił zbrojnych powstał w warunkach umiarkowanego (w ostatnich latach narastającego) zagrożenia państwa o niewielkim potencjale demograficznym, szczupłym terytorium (brak głębi strategicznej) i przeciętnych naturalnych walorach obronnych. Zadania związane z udziałem jednostek estońskich w międzysojuszniczych misjach ekspedycyjnych mają funkcję marginalną i wymiar polityczny, a nie wojskowy. W efekcie doświadczenie bojowe nabyte podczas tego typu misji ma jedynie niewielki procent żołnierzy.
Podstawą armii estońskiej jest powszechna obowiązkowa służba wojskowa mężczyzn, trwająca, zależnie od wykształcenia poborowego oraz stopnia, rodzaju wojsk i specjalizacji, od 8 do 11 miesięcy. Po jej zakończeniu rezerwiści odbywają ćwiczenia przynajmniej raz na pięć lat, a nie częściej niż raz na trzy lata. System poboru, szkolenia rezerwistów i ich ewentualnej mobilizacji mają charakter terytorialny. Ci sami żołnierze szkolą się i w razie potrzeby będą walczyli w tych samych jednostkach, przypisanych do danego okręgu terytorialnego. W trakcie szkolenia, oprócz taktyki walki w ataku i obronie, przywiązuje się dużą wagę m.in. do zasad zwalczania czołgów, prowadzenia wojny partyzanckiej, organizacji zasadzek i inżynierii pola walki.
ESO na stopie pokojowej liczą 5,75 tys. oficerów i żołnierzy w wojskach regularnych (w tym ok. 2,5 tys. poborowych) oraz 14,8 tys. w ochotniczym korpusie Ligi Obrony, pełniącym rolę wojsk obrony terytorialnej. Minimalny czas ćwiczeń żołnierza OT w ciągu roku wynosi 16 dni. Po mobilizacyjnym rozwinięciu armii do stanów wojennych ESO mają osiągnąć liczebność 60 tys. żołnierzy, przy czym rezerwy wysokiej gotowości liczą 21 tys. żołnierzy (na ok. 1,3 mln ludności). Daje to wskaźnik wydolności mobilizacyjnej na wypadek wojny na poziomie 4,61 proc. populacji, plasujący Estonię pod tym względem na pierwszym miejscu w Europie. Państwo to ma zatem najbardziej wydolny pod względem ilościowym system mobilizacyjny na naszym kontynencie. Estonia nie ma lotnictwa bojowego. Sprzęt i wyposażenie pozostałych rodzajów sił zbrojnych są na średnim poziomie.
Finlandia
Finlandia jest państwem neutralnym, członkiem UE nienależącym do NATO. Dysponuje niewielkim potencjałem ludnościowym, ale dosyć rozległym terytorium o dużych walorach obronnych (9,96 proc. powierzchni to wody śródlądowe – jeziora z licznymi łatwymi do obrony przesmykami, 30 proc. to bagna i torfowiska, 74 proc. – lasy). Fińskie Siły Obrony (FSO) są armią poborową opartą na zasadzie powszechnego obowiązku wojskowego. Ich główne funkcje są takie same jak w wypadku wojska estońskiego – odstraszanie i obrona terytorialna. Od wielu lat armia fińska funkcjonowała w warunkach nikłego zagrożenia państwa. Obecnie poczucie niepewności co do zamiarów wschodniego sąsiada wzrasta. Udział żołnierzy fińskich w misjach ekspedycyjnych, będący częścią tamtejszej tradycji jeszcze od czasów zimnej wojny, ogranicza się do misji pokojowych o niskiej intensywności bojowej. Skutkuje to zasadniczo brakiem doświadczenia bojowego armii fińskiej po 1945 r.
Powszechny obowiązek służby wojskowej obejmuje mężczyzn powoływanych do odbycia służby zasadniczej, gdy kończą 18 lat, i pozostających w rezerwie do końca roku, w którym osiągają 60 lat. Zwykle służba zasadnicza odbywana jest w wieku 19–21 lat, a ustawowo obowiązek ten musi być dopełniony do momentu ukończenia 30 lat. Pobór obejmuje średnio 80 proc. mężczyzn danego rocznika. Służba zasadnicza trwa w zależności od specjalizacji wojskowej 180 dni (szeregowi), 270 (żołnierze mniej skomplikowanych specjalizacji) lub 362 (oficerowie, podoficerowie i żołnierze określonych specjalizacji).
Żołnierze i oficerowie po ukończeniu służby zasadniczej przenoszeni są do rezerwy pomocniczej klasy 1 (istnieje także rezerwa pomocnicza klasy 2, obejmująca mężczyzn zwolnionych z obowiązku służby wojskowej w czasie pokoju, i rezerwa pomocnicza klasy 3 – 18-latki bez przeszkolenia wojskowego). Po przeniesieniu do rezerwy klasy 1 oficerowie zobowiązani są odbyć do 100 dni szkoleń, rezerwiści określonych specjalizacji do 75 dni, a szeregowi do 40 dni. Można także brać udział w dodatkowych szkoleniach ochotniczych. Te ostatnie koordynowane są w ramach współpracy pomiędzy Ministerstwem Obrony a Narodowym Stowarzyszeniem Szkolenia Obronnego, organizacją społeczną zrzeszającą 15 pomniejszych stowarzyszeń, od związku oficerów zawodowych po Związek Fińskich Myśliwych.
Wstrzymana redukcja
Rocznie szkoli się ok. 25 tys. rezerwistów służby zasadniczej i ok. 17 tys. ochotników. Celem szkolenia jest przygotowywanie zwartych jednostek bojowych czasu wojny w odstępach pięcioletnich. Rezerwiści w grupach obejmujących pięć kolejnych roczników odbywają więc ćwiczenia zawsze w tych samych zespołach ludzkich, co ma na celu zgranie pododdziałów poprzez wzajemne poznanie się szkolonych żołnierzy. Kobiety w wieku 18–29 lat mogą zgłaszać się do ochotniczej służby wojskowej. Po jej odbyciu pozostają w rezerwie do końca roku, w którym kończą 60 lat. Liczebność armii w czasie pokoju wynosi 32 tys. (w tym 8,8 tys. żołnierzy zawodowych) i 7,2 tys. pracowników cywilnych (50 proc. kobiet). Po rozwinięciu mobilizacyjnym jeszcze w 2008 r. armia fińska zwiększała się ponad 10-krotnie – do ok. 350 tys. żołnierzy (na ok. 5,3 mln ludności – tzn. mobilizowano 7,16 proc. ludności), dzielących się na armię operacyjną i lokalne siły obronne (obronę terytorialną). Obecnie (2015 r.), po reformach ostatnich lat, liczebność FSO na stopie wojennej wynosi 230 tys. żołnierzy, w tym 150 tys. w wojskach lądowych (wobec 265 tys. w roku 2008), co stanowi nieco ponad 4,54 proc. populacji. W związku z rosyjską agresją na Ukrainie dalszą redukcję ilościową armii fińskiej wstrzymano. W skład armii w razie wojny włączana jest Straż Graniczna, w czasie pokoju podległa MSW. Na stopie pokojowej liczy ona 2860 funkcjonariuszy – po mobilizacji osiąga stan 11,6 tys. żołnierzy.
FSO dysponują (2014 r.) 270 czołgami, 1392 bojowymi wozami opancerzonymi, 831 zestawami artylerii lufowej i rakietowej, 38 okrętami, 122 samolotami (w tym 54 myśliwcami) oraz 21 śmigłowcami. Jest to na ogół broń nowoczesna.
Wnioski
Przykład Estonii i Finlandii jest o tyle dla Polski interesujący, że dotyczy krajów bezpośrednio sąsiadujących z Rosją i mających poczucie zagrożenia z jej strony. Różnice w stosunku do uwarunkowań polskich dotyczą neutralnego statusu Finlandii (ale nie Estonii). Polska nie dysponuje tak doskonałymi walorami obronnymi terytorium jak Finlandia, ma zaś znaczną przewagę demograficzną w porównaniu z obydwoma opisywanymi państwami i przewagę głębi terytorialnej nad Estonią. Oba prezentowane kraje, mimo swojego niewielkiego potencjału, nie uznają własnego wysiłku obronnego w ewentualnej konfrontacji z Rosją za nieistotny. Finlandia ma pamięć skutecznej obrony (ocalającej niepodległość, choć nie integralność terytorialną) przed agresją sowiecką w latach 1939–1940, Estonia zaś doświadczenie nieskuteczności polityki „oszczędzania krwi” w drodze kapitulacji. Wola ponoszenia ciężaru obrony kraju i wiara w jej skuteczność (Finlandia) lub bezalternatywność (Estonia) determinują obywatelski (oparty na poborze) charakter obu armii. To z nich wynika zgoda opinii publicznej w obu krajach na powszechną służbę wojskową.
Źródło: Gazeta Polska Codziennie
Niezależna TOP
