Śmierć majora Dekutowskiego
7 marca 1949 roku wykonano wyrok śmierci na majorze Hieronimie Dekutowskim ps. „Zapora”. Choć miał wówczas zaledwie trzydzieści lat to przed egzekucją wyglądał jak starzec – siwe włosy, wybite zęby, połamane ręce, nos i żebra.
„Zapora” przed egzekucją siedział w karcerze mokotowskiego więzienia przy ulicy Rakowieckiej 37. Wieczorem 7 marca wyciągnięto go stamtąd, przebrano w niemiecki mundur i zawleczono do więziennych piwnic. St. sierż. Piotr Śmietański przyłożył pistolet do głowy majora i pociągnął za spust. Następnie w pięciominutowych odstępach śmierć ponieśli pozostali skazani w tej sprawie żołnierze majora „Zapory”: Roman Groiński „Żbik”, Edward Turuj „Mundek”, Arkadiusz Wasilewski „Biały”, Jerzy Mietkowski „Zawada”, Tadeusz Pelak „Junak”, Stanisław Łukasik „Ryś”. Przy wykonywaniu wyroków śmierci obecni byli, oprócz Śmietańskiego, mjr. Stanisław Cypryszewski – wiceprokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej, kpt. Alojzy Grabicki – naczelnik więzienia na Mokotowie, ppłk. Marek Charbicz – lekarz i płk. Michał Zawadzki – ksiądz.
Hieronim Dekutowski urodził się 24 września 1918 roku w Dzikowie. Aktywnie działał w ruchu harcerskim. Na początku września 1939 roku wyjechał wraz z siostrą do Lwowa, gdzie prawdopodobnie jako ochotnik przyłączył się do jednostek Wojska Polskiego. 17 września przekroczył granicę z Węgrami i został internowany. Po ucieczce z obozu przez Bałkany i Włochy dotarł do Francji, pełnił służbę w szeregach 2 Dywizji Strzelców Pieszych odtworzonej armii polskiej. Po kapitulacji przedostał się do Wielkiej Brytanii i został przydzielony do 1 Brygady Strzelców. W kwietniu 1942 roku zgłosił się ochotniczo do pełnienia służby w kraju. W nocy z 16 na 17 września 1943 roku zrzucono go na placówkę o kryptonimie „Garnek 103”. Został przydzielony do Kedywu Okręgu Lublin AK, a następnie objął dowództwo nad kompanią 9 pp Inspektoratu Lublin – Puławy AK. Od stycznia do lipca przeprowadził ponad 90 akcji zbrojnych na terenie Okręgu Lubelskiego AK. W czasie akcji „Burza” ochraniał sztab komendy okręgu. Po wkroczeniu armii sowieckiej 28 lipca 1944 roku rozwiązał swój oddział, który zmobilizował ponownie w sierpniu, by podjąć nieudaną próbę przedostania się na pomoc walczącej Warszawie. W styczniu 1945 roku wznowił działalność konspiracyjną i przeprowadził szereg akcji odwetowych wobec jednostek NKWD i władz komunistycznych. Od czerwca dowodził wszystkimi oddziałami „leśnymi” w Inspektoracie Lublin Delegatury Sił Zbrojnych. Całe zgrupowanie liczyło od 200 do 300 partyzantów. Po amnestii ogłoszonej przez komunistów 22 lipca 1945 roku rozwiązał podległe mu oddziały. Po odtworzeniu zgrupowania pod koniec 1945 roku podporządkował je Inspektoratowi Lublin Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. Poszczególne oddziały przeprowadziły wiele akcji zbrojnych na obszarze województw lubelskiego, rzeszowskiego i kieleckiego. Szacuje się, że w latach 1944-1947 oddziały podległe „Zaporze” przeprowadziły ponad 600 akcji. Rozbito 68 posterunków MO, 17 placówek ORMO, 16 urzędów gminy, 85 spółdzielni, 11 agencji pocztowych. Według wyliczeń resortu śmierć poniosło 328 osób (w tym 10 funkcjonariuszy UB, 70 MO, 27 ORMO, 53 żołnierzy WP, KBW, 27 NKWD i Armii Czerwonej), a kolejne 73 zostały ranne.
Po ogłoszeniu kolejnej amnestii w lutym 1947 roku zaprzestał prowadzenia akcji zbrojnych i w czerwcu ujawnił się. Zagrożony aresztowaniem podjął próbę ucieczki z kraju, w trakcie której 16 września 1947 roku został aresztowany. Po okrutnym śledztwie, wyrokiem WSR w Warszawie na posiedzeniu 15 listopada 1948 roku pod przewodnictwem mjr. Józefa Badeckiego, został skazany na siedmiokrotną karę śmierci. Bolesław Bierut nie skorzystał z prawa łaski.
23 maja 1994 roku Sąd Wojewódzki w Warszawie unieważnił wyrok WSR w Warszawie. W 2007 roku Dekutowski został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski „za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej”. Szczątki Hieronima Dekutowskiego odnalazł zespół kierowany przez profesora Krzysztofa Szwagrzyka, latem 2012 r. w kwaterze „Ł” Cmentarza Wojskowego na Powązkach.
Źródło: Ipn.gov.pl
