AI pomaga odczytać zwęglone zwoje z Herkulanum
Luke Farritor, student z University of Nebraska-Lincoln, zastosował algorytm AI do rozróżniania greckich liter na zwęglonym papirusie z Herkulanum, który nie oparł się niszczycielskiej erupcji Wezuwiusza w 79 roku n.e. Odkrycie to może utorować drogę do rozszyfrowania setek tekstów z jedynej zachowanej biblioteki starożytności grecko-rzymskiej. Magazyn Nature napisał, że rozszyfrowane zostało słowo „πορφυρας” („porphyras”), oznaczające tyle, co „fioletowy”. Fioletowa barwa była symbolem bogactwa i prestiżu w starożytności, uzyskiwano ją ze ślimaków morskich.
Zwoje z herkulańskiej biblioteki są zagadką dla uczonych od czasu ich odkrycia w XVIII wieku. Willa, w której się znajdowały należała prawdopodobnie do rodziny teścia Juliusza Cezara – Lucjusza Kalpurniusza Pisona Caesoniusa. Miejsce to, obecnie znane jako Willa Papirusów, zostało odkopane przez archeologa Karla Webera w latach 1970–1975 za pomocą podziemnych tuneli. Stwierdzono, że zawiera prawie 2000 starożytnych zwojów papirusowych – Herculaneum papirus. Kiedy wybuchł Wezuwiusz, zbiory biblioteki były już zapakowane w skrzynie i przygotowane do ewakuacji w bezpieczniejsze miejsce. Nie zdołano tego uczynić – popiół wulkaniczny pokrył cały obszar miasta, zwęglając zwoje, ale jednocześnie je zachowując. To jedna z nielicznych starożytnych bibliotek, która przetrwała do dziś.
Według brytyjskiego językoznawcy i paleografa Davida Diringera ponad 340 zwojów jest prawie kompletnych, około 970 jest częściowo zniszczonych i częściowo rozszyfrowanych, a ponad 500 – całkowicie zwęglonych. Pomimo sukcesu w odkrywaniu i czytaniu wielu zwojów, wciąż więc pozostały setki, które są zbyt zwęglone i kruche, by je rozwinąć. Brent Seales, informatyk, ustanowił konkurs „Wyzwanie Wezuwiusza”, dla badaczy, którzy odczytają zwęglone teksty. Farritor zdobył nagrodę w wysokości 40 000 dolarów za odcyfrowanie „pierwszych liter”. Wraz z pojawieniem się AI, pojawiły się nowe możliwości w archeologii. Ten przełom nie ogranicza się tylko do zwojów Herkulanum. W zeszłym roku wprowadzono narzędzie AI o nazwie Ithaca, pomagające uczonym w ustaleniu daty i pochodzenia niezidentyfikowanych inskrypcji starogreckich. Systemy AI są biegłe w identyfikowaniu i analizowaniu sztuki naskalnej, a także identyfikowaniu potencjalnych stanowisk archeologicznych przez wykrywanie wzorców sugerujących zakopane struktury. W celu ochrony terenu, AI monitoruje także zmiany krajobrazu, aby przewidzieć potencjalne zagrożenia, takie jak erozja, zmiany klimatyczne czy wreszcie nielegalne wykopaliska. Roboty podwodne z AI rewolucjonizują eksplorację zanurzonych miejsc historycznych. Poza tym wszystkim sztuczna inteligencja umożliwia wirtualne rekonstrukcje, tworząc realistyczne wizualizacje miejsc historycznych, zanurzając badaczy i opinię publiczną w cyfrowo odtworzonym świecie przeszłości.
Źródło: Uniwersytet w Kentucky; National Geographic
