Wsparcie dla mediów Strefy Wolnego Słowa jest niezmiernie ważne! Razem ratujmy niezależne media! Wspieram TERAZ »

Poruszające publikacje, niezwykłe wspomnienia – przyznano Nagrody im. Witolda Pileckiego

Konkurs im. Witolda Pileckiego nagradza bardzo szczególną twórczość. Taką, która u odbiorcy pozostawia po sobie ślad już na długo. Temat. Którego bohaterem jest człowiek zetknięty ze współczesnym konfliktem zbrojnym, z bezprawiem, z brakiem pomocy – zawsze budzi emocje. Zwłaszcza wtedy, gdy na te historie jednak możemy mieć jakiś wpływ, kiedy dzieją się one blisko nas. Teraz. Tematyka książek i reportaży zgłoszonych do Nagrody Pileckiego to historie prawdziwe. Dokumenty. Świadectwa. Relacje. Obserwacje. Efekty naukowych czy dziennikarskich dociekań.

Laureaci nagrody im. Pileckiego
Laureaci nagrody im. Pileckiego
MKiDN - Mkidn.gov.pl

Międzynarodowa Nagroda im. Witolda Pileckiego przyznawana jest we współpracy z Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu od 2021 roku. Powstała w rocznicę 120. urodzin Rotmistrza Pileckiego, który nie bez przyczyny został jej patronem: jego raporty z obozu Auschwitz-Birkenau relacjonują zbrodnie dokonywane przez Niemców, opisują konkretne wydarzenia oraz zawierają dogłębną analizę i humanistyczną refleksję na temat sytuacji w obozie.

Nagrodę otrzymują najlepsi autorzy książek dotykających doświadczenia dwóch totalitaryzmów, wydanych w językach polskim lub angielskim, w trzech kategoriach: Naukowa książka historyczna, Reportaż historyczny oraz Nagroda specjalna – przyznawana za książkę na temat trwającej od 2014 roku agresji Rosji na Ukrainę lub trwających od 2020 roku protestów na Białorusi i związanych z nimi represji.

Międzynarodowy charakter wydarzenia sprawia, że wśród laureatów pojawiają się nie tylko osoby opisujące wydarzenia zmieniające albo wpływające na bieg historii, ale również i przede wszystkim ludzie, którzy tej historii doświadczają, którzy ją tworzą. Ludzie niezwykłej odwagi, często brawury, potrafiący analitycznie spojrzeć na opisywany problem, sprawić, że odbiorca może być bardzo blisko bohatera.

W kapitule Nagrody zasiadają uznani naukowcy i specjaliści: dr Łukasz Adamski, prof. Richard Butterwick-Pawlikowski, prof. Marek Cichocki, dr Piotr Cywiński, Jack Fairweather, prof. Magdalena Gawin, prof. Patrycja Grzebyk, prof. Marek Kornat, Krzysztof Kosior, dr Wojciech Stanisławki i prof. Claudia Weber. Spośród przeszło pięćdziesięciu zgłoszonych przez autorów i wydawców książek, międzynarodowa Kapituła Nagrody nominowała po 5 publikacji w każdej z 3 kategorii. Tematyka nominowanych książek opisuje zagrożenia dla naszej „codziennej”, teraźniejszej i przyszłej wolności oraz wydarzenia, których człowiek nigdy nie powinien doświadczyć, granice, międzyludzkich, społecznych relacji, których człowiek, nigdy nie powinien przekroczyć. Wskazuje słabe punkty naszych, cywilizacyjnych zabezpieczeń przed totalitarną agresją. Punktuje potrzebę pielęgnowania międzynarodowej, solidarnej empatii.

W tym roku nagrodzono:

W kategorii „Naukowa książka historyczna”

W tej kategorii nagradzana jest najlepsza monografia lub synteza na temat polskiego doświadczenia konfrontacji z dwoma totalitaryzmami w XX. Najlepszą monografią została książka „Dziecko wobec Zagłady. Instytucjonalna opieka nad sierotami w getcie warszawskim” Agnieszki Witkowskiej-Krych wydana przez Żydowski Instytut Historyczny. Życie dzieci oraz ich opiekunów w sierocińcach i i internatach w getcie warszawskim to temat książki Agnieszki Witkowskiej-Krych, która jako pierwsza omawia ten temat w wyczerpujący sposób, wzbogacając wiedzę o tragicznym losie warszawskich Żydów.

To, na czym mi tak bardzo zależało, to nazwać wychowawców, dyrektorów, lekarzy, pielęgniarki, którzy byli z dziećmi – to pierwsza grupa, którą chciałam z cienia wydobyć, a drugą są dzieci – i to było o wiele trudniejsze, bo tych imion, nazwisk, mikro-historii było bardzo mało.

– mówiła Agnieszka Witkowska-Krych.

Agnieszka Witkowska-Krych pracuje w Żydowskim Instytucie Historycznym oraz Instytucie Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego. W swoich badaniach koncentruje się na historii i kulturze Żydów warszawskich.

W tej samej kategorii wyróżniono:

„Survivors: Warsaw under Nazi Occupation (Studies in the Social and Cultural History of Modern Warfare)” Jadwigi Biskupskiej (wyd. Cambridge University Press)

„Sowietyzacja Wołynia 1944–1956” Adama Rafała Kaczyńskiego (wyd. IPN)

Nagroda w kategorii „Reportaż historyczny”

Bartłomiej Noszczak, autor książki „Orient zesłańców. Bliski Wschód w oczach Polaków ewakuowanych ze Związku Sowieckiego (1942–1945)” opublikowanej przez IPN.

Ewakuacja armii Andersa ze Związku Sowieckiego do Iranu była ratunkiem dla tysięcy osób, które wprost z „nieludzkiej ziemi” trafiły do nieznanego, odmiennego kulturowo świata. Bartłomiej Noszczak opowiada o tym, jak cieszący się odzyskaną wolnością Polacy odkrywali ludzi, miejsca i przyrodę Bliskiego Wschodu w kontekście toczącej się wojny.

Pochodzący głównie z Kresów Wschodnich rodacy – ofiary sowieckich deportacji – zweryfikowali pozytywnie swoje na ogół naskórkowe wyobrażenia o Oriencie. Poznawanie kosmosu tego regionu, ze wszystkimi jego urokami i egzotycznymi tajemnicami, odbywało się bez balastu szowinizmu i wyższości kulturowej. Polacy – uchodźcy, choć materialnie stracili niemal wszystko, odzyskali utracone w Związku Sowieckim poczucie wolności i rozpoczęli barwną „podróż życia” po Bliskim Wschodzie, gdzie poczuli, że mogą liczyć na bezinteresowną pomoc drugiego człowieka – pozornie „obcego”.

– mówi o swojej książce w wywiadzie dla Instytutu Pileckiego Bartłomiej Noszczak.

Bartłomiej Noszczak pracuje w Instytucie Pamięci Narodowej. W swoich badaniach koncentruje się na polskim doświadczeniu konfrontacji z komunizmem.

W tej samej kategorii wyróżniono:

„Akwarium. Opowieść o Związku Literatów Polskich w PRL-u" Tomasza Potkaja (Wyd. Czarne). W swoim reportażu Tomasz Potkaj tworzy obraz organizacji Związku Literatów Polskich, którą władze PRL starały się wykorzystać do kontroli nad pisarzami – w dobie Polski Ludowej literatura bywała bowiem z jednej strony narzędziem komunistycznej propagandy, z drugiej zaś – przestrzenią manifestowania oporu wobec totalitarnego państwa.

Nagroda w kategorii „Nagroda specjalna”

Za najlepszą książkę na temat trwającej od 2014 r. agresji Rosji na Ukrainę lub trwających od 2020 r. protestów na Białorusi i związanych z nimi represji uznano książkę „Śniadanie pachnie trupem. Ukraina na wojnie” Zbigniewowi Parafianowiczowi (Wyd. Mando).

24 lutego 2022 roku Zbigniew Parafianowicz przebywał w Kijowie. Był świadkiem oporu Ukraińców przeciwstawiających się rosyjskiej inwazji, a także początkowej dezorientacji państw Zachodu wobec działań Rosji. Przez rozmowy z dyplomatami, żołnierzami, artystami i zwykłymi mieszkańcami odmalowuje obraz mierzącego się z wojną społeczeństwa, starając się zrozumieć źródła determinacji Ukraińców.

Ukrainą jako tematem dziennikarskim zajmuję się od 2003 roku. Czyli od czasów późnego Kuczmy. Planowałem napisać polityczną sylwetkę Wołodymyra Zełenskiego. Wybuch wojny zmienił optykę. Reportaż pisały wydarzenia. Podążyłem za nimi.

– tłumaczył w wywiadzie dla Instytutu Zbigniew Parafianowicz.

Zbigniew Parafianowicz jest dziennikarzem „Dziennika Gazety Prawnej” i współautorem książek o Petrze Poroszence i Wiktorze Janukowyczu. Tematyką ukraińską zajmuje się od 2003 roku.

W tej samej kategorii wyróżniono dwie publikacje: „Opór. Ukraińcy wobec rosyjskiej inwazji” Pawła Pieniążka (Wyd. WAB) oraz „You don't know what war is. The Diary of a Young Girl from Ukraine” Yevy Skalietskiej (Wyd. Union Square).

 



Źródło: instytutpileckiego.pl; niezależna.pl

 

#Instytut Pileckiego #Międzynarodowa Nagroda im. rtm. Witolda Pileckiego #Miejsce Pamięci i Muzeum Auschwitz-Birkenau

Magdalena Łysiak