Praprzodek miał 80 tysięcy lat – a może nawet więcej
Spektakularne odkrycie badaczy z Uniwersytetu Wrocławskiego, Instytutu Maxa Plancka, Polskiej Akademii Nauk i Uniwersytetu w Bolonii. Znalezisko zęba neandertalczyka z Jaskini Stajnia sprzed 80 tysięcy lat ujawniło genetyczne i kulturowe powiązania między obszarem Polski a północnym Kaukazem.
Odkrycie naukowców pokazuje, że po pierwsze neandertalczycy zamieszkujący ponad 80 tysięcy lat temu południowe obszary Polski musieli sporo podróżować, przemierzając duże przestrzenie. Po drugie ich związki, relacje z neandertalczykami zamieszkującymi w tym samym czasie Europę Zachodnią musiały być słabsze niż z osobnikami zamieszkującymi Kaukaz.
Nasz międzynarodowy zespół dokonał wspaniałego odkrycia – udało się pomyślnie wydobyć mitochondrialne DNA z zęba dorosłego neandertalskiego osobnika, znalezionego w 2007 roku w Jaskini Stajnia; analiza wskazała na jego największe podobieństwo do mitochondrialnego DNA neandertalczyka zamieszkującego Kaukaz! Jego z kolei szczątki kostne odkryto w Jaskini Mezmaiskaya. Byliśmy zaskoczeni takim rezultatem badań, gdyż spodziewaliśmy się, podobieństw tego materiału genetycznego do neandertalczyków zamieszkujących Europę Zachodnią lub Europę Środkową .
- opowiada dr Wioletta Nowaczewska z Katedry Biologii Człowieka Uniwersytetu Wrocławskiego.
Ząb ten został odkryty w Jaskini Stajnia (na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej) w warstwie zawierającej kamienne narzędzia charakterystyczne dla kultury mikockiej wiązanej przez badaczy z egzystencją neandertalczyków. Wyniki szczegółowej analizy danych archeologicznych wskazały, że neandertalczycy z obszarów Polski dużo podróżowali.
To nie wszystkie podobieństwa: Znalezione na tym stanowisku narzędzia kamienne są analogiczne do znajdowanych na obszarach południowych, co wskazuje, że neandertalczycy żyjący w środowisku stepu mamuciego/tajgi wędrowali dalej niż wcześniej zakładano. Przypuszczalnie: w kierunku Kaukazu dolinami rzek Prutu i Dniestru. Dlaczego neandertalczycy wędrowali tak daleko? Naukowcy mają swoją teorię:
Intrygujące odkrycie opublikowano w czasopiśmie Scientific Reports. Badania prowadziły , Uniwersytet Wrocławski, Instytut Antropologii Ewolucyjnej Maxa Plancka w Niemczech, Instytutu Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN oraz Uniwersytet w Bolonii.
Byliśmy bardzo zaskoczeni, gdy analiza genetyczna ujawniła, że ząb ma co najmniej 80 tysięcy lat. Szczątki kopalne z tego okresu bardzo trudno znaleźć i przeważnie, DNA nie jest dobrze w nich zachowane.Z początku sądziliśmy, że ząb jest młodszy, ponieważ znaleziono go w warstwie, pochodzącej z młodszych wiekowo osadów. Zdawaliśmy sobie jednak sprawę, że stratygrafia jaskini Stajnia jest skomplikowana, nastąpiło częściowe wymieszanie artefaktów i kości między warstwami. Uzyskany przez nas wynik był miłą „niespodzianką”. Pod względem cech paleoantropologicznych, morfologia zęba jest typowo neandertalska, co potwierdziła analiza genetyczna. Starcie korony wskazuje, że należał on do osobnika dorosłego” dodaje współautor pracy, prof. Stefano Benazzi z Uniwersytetu w Bolonii.
- mówią dziś dr Wioletta Nowaczewska i prof. Adam Nadachowski.
Przebadany ząb zawiera najstarszy genom mitochondrialny neandertalczyka znalezionego w środkowo-wschodniej Europie. Wiek molekularny około 80 000 lat plasuje ząb z jaskini Stajnia w ważnym okresie dla dziejów neandertalczyków, kiedy środowisko ulegało skrajnym zmianom sezonowym i niektóre grupy ludzi rozprzestrzeniły się w kierunku wschodnim do Azji Środkowej.
Polska, leżąca na skrzyżowaniu szlaków między Niziną Zachodnioeuropejską i Uralem, jest obszarem kluczowym dla zrozumienia tych migracji i uzyskania odpowiedzi na pytanie o zdolność przystosowawczą i biologię neandertalczyka w środowisku peryglacjalnym. Ząb trzonowy o numerze katalogowym S5000 z jaskini Stajnia jest wyjątkowym, unikalnym znaleziskiem, które rzuca światło na problem szerokiego rozprzestrzenienia artefaktów z tamtego czasu.
- mówi dr Andrea Picin, pierwszy autor publikacji, z Instytutu Antropologii Ewolucyjnej Maxa Plancka w Lipsku.
Ząb odkryto w roku 2007 podczas badań terenowych pod kierunkiem dr. Mikołaja Urbanowskiego, współautora pracy. Został on znaleziony wśród kości zwierzęcych i kamiennych narzędzi. Prace terenowe w stanowisku współprowadził dr Paweł Socha z Zakładu Paleozoologii, Uniwersytetu Wrocławskiego.
Jaskinia była przypuszczalnie zbyt mała (wąska) aby dłuższe zamieszkiwanie w niej było możliwe. Najprawdopodobniej pobyty neandertalczyków w tym stanowisku były krótkotrwałe. Mogło mieć ono charakter logistyczny i było zasiedlane podczas wypraw grup neandertalczyków na Wyżynę Krakowsko-Częstochowską.
Źródło: uwr.edu.pl, niezalezna.pl
