Ciekawostki turystyczne: Palatium w Poznaniu
Palatium w Poznaniu – wczesnopiastowski pałac książęcy, później królewski, wybudowany w zachodniej części poznańskiego Ostrowa Tumskiego prawdopodobnie w połowie X wieku (badania dendrochronologiczne wskazują, że belka progowa pochodzi z drzewa ściętego w bliżej nieokreślonym czasie po 941 roku).
Najważniejszych informacji związanych z budynkiem dostarczyły badania archeologiczno-architektoniczne prowadzone w latach 1999–2011 i w 2014 roku przez zespół archeologów Instytut Prahistorii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Palatium na Ostrowie Tumskim podobnie jak siedziby innych ówczesnych władców Europy zachodniej składało się z powiązanych ze sobą członów – pomieszczeń mieszkalnych, dużego pomieszczenia o funkcjach reprezentacyjnych i połączonej z nimi kaplicy. Była to więc najprawdopodobniej pierwsza monumentalna budowla powstała w czasie panowania Mieszka I.
Palatium znajdowało się pod dzisiejszym kościołem Najświętszej Marii Panny, miało prostokątny kształt i było ustawione na osi północ–południe. Mury fundamentowe miały grubość 1,50 m, ściany obwodowe o grubości 1,30 m zbudowano z kamieni łamanych w płytki spajanych grubą warstwą czystego gipsu. Pokrywał je od wnętrza i strony zewnętrznej gipsowy tynk. Posadzki w budynku również wykonane były z wylewki gipsowej, która znajdowała się na warstwie okruchów skalnych.
Powierzchnia użytkowa parteru budynku palatium, która służyła celom administracyjno-reprezentacyjnym, szacowana jest na 190 m². Na dwukondygnacyjność budynku wskazuje fragment przewróconej, północnej ściany (o wysokości ok. 11 m) oraz obecność klatki schodowej. Prywatne pokoje władcy znajdowały się więc najprawdopodobniej na piętrze.
Bezpośrednio do palatium przylegają pozostałości kaplicy, które zostały bardzo dobrze przebadane w wyniku badań archeologicznych. Wnętrze kaplica ma zarys krzyża łacińskiego. Swym kształtem nawiązuje do kościołów kręgu karolińsko-ottońskiego.
Kaplica ta jest niewielkim kościołem salowym zamkniętym od wschodu absydą. Niestety fragmenty tynku są zbyt małe, aby określić tematykę dekoracji malarskiej. We wnętrzu kaplicy odnaleziono również kilkanaście kościanych fragmentów relikwiarza skrzynkowego.
Kolejny element wystroju świątyni pałacowej stanowiła dekoracja mozaikowa, która zdobiła absydę.
Kolejnymi znaleziskami są monety: denar władcy czeskiego Wratysława II (panującego w latach 1061–1092) oraz obol władcy węgierskiego Andrzeja I (1047–1060) odkryte przy podstawie ołtarza.
Kaplica pełniła również funkcje sepulkralne. Niewykluczone, że spoczęła w niej jej fundatorka – księżna Dobrawa (977) lub też biskup Jordan (ok. 984), ponieważ w tym czasie jeszcze nie wybudowano kościołów katedralnych w Poznaniu i Gnieźnie.
Bezpośrednio do zachodniej ściany palatium przylegała pracownia złotnicza.
Gród i podgrodzie na Ostrowie Tumskim zostało zniszczone podczas najazdu czeskiego księcia Brzetysława I, prawdopodobnie na początku 1039 roku. Katedra została odbudowana, jednak odbudowa samego palatium została odłożona na później. Miało to związek z przeprowadzką Kazimierza Odnowiciela do Krakowa. Jednak same wały obronne zostały odbudowane za jego panowania, zaś jego żonie Dobroniedze Marii przypisuje się odbudowę pałacowej kaplicy. Podczas rozbicia dzielnicowego palatium stało się rezydencją książęcą wielkopolskiej linii Piastów. Koniec jego funkcjonowania to połowa XIII wieku i przeniesienie siedziby książęcej przez Przemysła I na lewy brzeg Warty. Ostrów Tumski znalazł się wówczas w posiadaniu biskupów poznańskich, którzy ostatecznie wyburzyli palatium, aby w XV w. wznieść w tym miejscu kościół pw. Najświętszej Marii Panny.
W ramach projektu „Tu się wszystko zaczęło” zrealizowano na Ostrowie Tumskim przestrzenną ekspozycję z artystycznego szkła autorstwa Tomasza Urbanowicza. Posiada ona formę obrysu wokół kościoła, która pokazuje założenia architektoniczne budowniczych z X wieku. Instalacja jest uproszczonym i symbolicznym odtworzeniem kształtu przebadanych i zasypanych reliktów. Boczne ściany wykonane zostały z reliefowego, artystycznego szkła o strukturze przypominającej stare mury. Górne powierzchnie instalacji zrobiono z gładkiego i bezpiecznego szkła hartowanego z nadrukowanym trwale tekstem. Instalacja jest dobrze widoczna także w nocy dzięki oświetleniu zamontowanym w posadzce wewnątrz formy. Miejsce, w którym znajdował się warsztat złotnika zostało symbolicznie upamiętnione drewnianą posadzką.
Źródło: niezalezna.pl
