To nie deser, tylko cały rytuał. Najlepszy to ten przygotowany w domu od podstaw
Można go jeść na ciepło, kiedy delikatnie, niemal aksamitnie, rozpływa się w ustach, ale także schłodzony, kiedy jest gęsty i zwarty. Od zawsze kojarzy się z domową kuchnią i wspólnym gotowaniem z babcią. Budyń, to to dla wielu rozkoszne wspomnienie kulinarne najpiękniejszych lat młodzieńczych. Choć dziś na sklepowych półkach znajdziemy dziesiątki wersji tego przysmaku, jego historia i sekret popularności są równie fascynujące, co sam jego smak.
Jutro, 31 stycznia 2025 roku, obchodzimy Światowy Dzień Budyniu. Dlatego warto się przyjrzeć bliżej tej kultowej dla Polaków potrawie, której przygotowanie, choć wydaje się proste, to ma swoje sekrety.
Pierwowzory miał w średniowieczu
Budyń, jaki znamy dzisiaj, ma swoje korzenie w Europie, ale jego pierwowzory pojawiały się już w kuchni średniowiecznej. Początkowo był raczej gęstą papką na bazie kaszy, jaj i mleka, a dopiero z czasem zaczęto go przygotowywać w bardziej aksamitnej formie.
Słowo „budyń” pochodzi od francuskiego „boudin”, które oznaczało zarówno rodzaj kaszanki, jak i gęstą, gotowaną masę. To właśnie Francuzi, a także Anglicy, jako pierwsi eksperymentowali z deserowymi wersjami tej potrawy. W XIX wieku, gdy cukier stał się bardziej dostępny, budyń zaczął przybierać współczesną formę – lekkiego, mlecznego deseru, zagęszczanego mąką ziemniaczaną lub kukurydzianą.
W PRL-u był obowiązkowym daniem
Choć budyń to nie polski wynalazek, w naszym kraju od lat cieszy się niesłabnącą popularnością. W PRL-u był niemal obowiązkową słodyczą w domach, przedszkolach i stołówkach szkolnych. Głównie ze względu na łatwość przygotowania, niską cenę i różnorodność. Budyń wszak można robić w wielu smakach, co dawało poczucie urozmaicenia. Choć wanilia i czekolada były i wciąż są klasykami.
Dla wielu Polaków budyń to nie tylko deser – to rytuał. Można go jeść na ciepło, jeszcze lekko płynny, lub schłodzony, gęsty i zwarty. Niektórzy posypywali go cukrem, inni dodawali sok owocowy, a jeszcze inni jedli w towarzystwie herbatników czy biszkoptów. Był też domowym lekarstwem na ból gardła i złe samopoczucie – ciepły, delikatny, kojarzący się z domowym ciepłem i bezpieczeństwem.
Jak zrobić budyń?
Co prawda na rynku dostępne są gotowe mieszanki budyniowe, ale prawdziwi smakosze wiedzą, że najlepszy budyń to ten przygotowany w domu od podstaw. Do jego wykonania wystarczy kilka składników:
- mleko – najlepiej pełnotłuste, które nadaje aksamitną konsystencję
- żółtka – dodają budyniowi kremowości, choć w wersjach prostszych są pomijane
- mąka ziemniaczana lub kukurydziana – klucz do odpowiedniej gęstości
- cukier – najlepiej waniliowy, aby wydobyć głębię smaku
- kakao, wanilia, cynamon – w zależności od wybranego smaku
Sekretem idealnego budyniu jest sposób jego przygotowania – mleko powinno być podgrzane, ale nie zagotowane, a mąkę trzeba dobrze wymieszać, aby uniknąć grudek. Klasyczne proporcje to jedna łyżka mąki ziemniaczanej na szklankę mleka.
Poznaj nowe smaki
Na świecie znajdziemy wiele nieoczywistych wersji tego deseru:
- Budyń lawendowy – aromatyczny, idealny na wieczorny relaks,
- Budyń dyniowy – jesienna alternatywa o bogatym, kremowym smaku,
- Budyń matcha – zielona herbata w deserowej wersji, hit w Japonii,
- Budyń piwny – popularny w krajach niemieckojęzycznych, łączący smak chmielu i karmelu,
- Budyń z kasztanów – ulubiony w kuchni francuskiej, z dodatkiem wanilii i rumu.
Sprawdzony przepis na domowy budyń waniliowy
Ten przepis to tradycyjna wersja budyniu, jaką można znaleźć w najlepszych polskich książkach kucharskich z początków drugiej połowy XX wieku. Prosty, kremowy i bez zbędnych dodatków – taki, jak robiły nasze babcie.
Składniki (na 2 porcje):
- 500 ml mleka (pełnotłustego, dla najlepszego smaku)
- 2 łyżki cukru (najlepiej waniliowego lub z dodatkiem ekstraktu waniliowego)
- 2 łyżki mąki ziemniaczanej
- 1 żółtko (opcjonalnie – dla bardziej kremowej konsystencji)
- ½ laski wanilii lub kilka kropel ekstraktu waniliowego
Przygotowanie:
- podgrzewanie mleka: w rondelku zagotuj 350 ml mleka z cukrem i wanilią (jeśli używasz laski wanilii, przekrój ją wzdłuż, wyskrob ziarenka i dodaj razem z laską do mleka).
- mieszanie składników: w osobnym naczyniu wymieszaj 150 ml zimnego mleka z mąką ziemniaczaną i żółtkiem, dokładnie roztrzepując, żeby nie było grudek.
- zagęszczanie budyniu: kiedy mleko w rondelku zacznie się gotować, powoli wlewaj mieszankę mąki i mleka, ciągle mieszając trzepaczką.
- gotowanie: całość podgrzewaj na małym ogniu przez około minutę, cały czas mieszają, aż budyń zgęstnieje. Jeśli używałeś laski wanilii, wyjmij ją.
- podanie: budyń można jeść na ciepło lub schłodzić. Dobrze smakuje z owocami, sokiem malinowym, startą czekoladą lub herbatnikami.
Oto kilka dodatkowych wskazówek, jak uzyskać pożądany efekt:
- kremowość – dodatek żółtka sprawia, że budyń jest bardziej aksamitny. Można je pominąć, jeśli chce się wersję wegańską.
- brak grudek – Ważne jest dokładne wymieszanie mąki ziemniaczanej w zimnym mleku i energiczne mieszanie podczas gotowania.
- inne smaki – powyższy przepis można łatwo modyfikować, dodając 1-2 łyżki kakao (dla wersji czekoladowej) lub zmieniając wanilię na cynamon czy skórkę cytrynową.
Źródło: niezalezna.pl
