Silna wola może być porównana do mięśnia. Rozwija się najlepiej, gdy jest ćwiczona regularnie, lecz nie zanadto intensywnie. Warto spojrzeć na silną wolę jako na ograniczony zasób, który odbudowuje i zużywa się w miarę wykorzystywania. Czynniki takie jak długotrwały stres czy zaangażowanie w nadmierną ilość zajęć, przyczyniają się do osłabienia siły naszej woli.
W starożytności, szczególnie wśród filozofów, siła woli i samokontrola cieszyła się dużym uznaniem. Stoicy, dzięki sile swojej woli pościli regularnie w celu osiągnięcia bardziej wyostrzonego umysłu i utrzymania dobrej kondycji fizycznej.
Od nowo przyjętych uczniów Akademii Aleksandryjskiej, jednego z największych ośrodków kształcenia filozofów w starożytności, wymagano daleko posuniętej samokontroli. Wierzono, że jedynie surowa selekcja zapewni przyjęcie uczniów wystarczająco cierpliwych i wytrwałych, którzy będą zdolni do zgłębiania praw natury czy zrozumienia abstrakcyjnych pojęć matematycznych.
Silna wola służy nam do kontroli naszych myśli i emocji, impulsów (różnego rodzaju pokus jak np. chęci sięgnięcia po papierosa lub coś słodkiego) a także do utrzymania skupienia przy wykonywaniu danej czynności.
Wiele zasadniczych problemów osobistych, rodzinnych czy zawodowych może wynikać ze szwankującej siły woli. Jej słabość często obserwujemy w przypadkach kompulsywnego wydawania pieniędzy, kłopotów z nauką, odkładania rzeczy na potem czy złych nawyków żywieniowych. Dotyczy ona również głębszych problemów, jak stosowanie przemocy czy nadużywania alkoholu i narkotyków.
Siła woli umacniania się w nas poprzez drobne, ale regularne osiągnięcia i sukcesy. Tak jak z treningiem mięśni, zaczynając stopniowo od małych kroków, możemy zwiększyć siłę naszej wolę na tyle, aby z czasem pozwoliła nam ona osiągać coraz to większe sukcesy. Od strony fizjologicznej, ośrodek silnej woli znajduje się w korze przedczołowej mózgu a na jego poprawne funkcjonowanie mają wpływ takie czynniki jak zdrowy styl życia i właściwa dieta.