23 sierpnia 1939 r. Joachim von Ribbentrop, minister spraw zagranicznych III Rzeszy i Wiaczesław Mołotow, ludowy komisarz spraw zagranicznych ZSRS i przewodniczący Rady Komisarzy Ludowych, podpisali w Moskwie pakt o nieagresji. Do paktu dołączono tajny protokół będący de facto IV rozbiorem Polski.
Ów tajny protokół stanowiący integralną część zawartego paktu o nieagresji pomiędzy III Rzeszą i ZSRS, składał się z czterech punktów.
W wypadku terytorialnych i politycznych przekształceń na terenach należących do państw bałtyckich (Finlandia, Estonia, Łotwa i Litwa) północna granica Litwy stanowić będzie jednocześnie granicę stref interesów Niemiec i ZSRS. W związku z tym obie strony uznają zainteresowanie Litwy w stosunku do rejonu Wilna.
W wypadku terytorialnych i politycznych przekształceń na terenach należących do Państwa Polskiego granica stref interesów Niemiec i ZSRS przebiegać będzie w przybliżeniu po linii rzek Narwi, Wisły i Sanu. Kwestia, czy w obopólnym interesie będzie pożądane utrzymanie niezależnego Państwa Polskiego i jakie będą granice tego państwa, będzie mogła być ostatecznie wyjaśniona tylko w toku dalszych wydarzeń politycznych. W każdym razie oba rządy rozstrzygną tę kwestię na drodze przyjaznego porozumienia.
Co do terytorium Europy Południowo-Wschodniej, sowieci podkreślili swoją chęć posiadania Besarabii (należącej do Rumunii), natomiast strona niemiecka wyraziła całkowity brak zainteresowania, co do tych terenów.
W ostatnim punkcie stwierdzano:
Niniejszy protokół będzie traktowany przez obie strony, jako najściślej tajny.
Uścisk dłoni po podpisaniu dokumentów
Przywódcy Wielkiej Brytanii, Francji i USA od początku niemal wiedzieli o podpisaniu tajnego protokołu paktu Ribbentrop–Mołotow. Nikt nie poinformował o tym władz Polski.
Podpisanie paktu, a potem traktatu o granicach i przyjaźni III Rzesza-ZSRR, stało się podstawą do wzajemnej współpracy gestapo i NKWD. Tajne załączniki traktatu podkreślały szczególnie wspólne zwalczanie polskich organizacji niepodległościowych.
Obie strony nie będą tolerować na swych terytoriach jakiejkolwiek polskiej propagandy, która dotyczy terytoriów drugiej strony. Będą one tłumić na swych terytoriach wszelkie zaczątki takiej propagandy i informować się wzajemnie w odniesieniu do odpowiednich środków w tym celu.
23 sierpnia jest Europejskim Dniem Pamięci Ofiar Stalinizmu i Nazizmu.