Sowiecki „wyzwoliciel” w Berlinie
16 kwietnia 1945 r. ruszyła znad Odry i Nysy Łużyckiej sowiecka ofensywa na Berlin, w której uczestniczyło też Ludowe Wojsko Polskie. Po ciężkich walkach 2 maja siły niemieckie w stolicy Rzeszy skapitulowały. Kilka dni później w Europie skończyła się II wojna światowa. W zdobytym Berlinie Sowieci utworzyli cztery miejsca pamięci ku czci swoich poległych żołnierzy, łączące funkcje pomników i cmentarzy. 8 maja 1949 roku w Treptower Park odsłonięto monumentalny pomnik czerwonoarmisty. Miał on wzmocnić komunistyczną narrację o „wyzwoleniu” Europy Środkowo-Wschodniej przez Związek Sowiecki.
Najstarszy pomnik-cmentarz znajduje się w Tiergarten, sąsiaduje z Bramą Brandenburską i Reichstagiem, ale czasach zimnej wojny był to teren Berlina Zachodniego, nie mógł więc służyć komunistom jako miejsce oficjalnych uroczystości. Z tego względu główne miejsce pamięci urządzono w dzielnicy Treptow we wschodniej części miasta. Odwiedzającym ten rozległy, prawie dziesięciohektarowy teren już z daleka rzuca się w oczy wykonana z brązu statua żołnierza depczącego swastykę, trzymającego w jednej ręce potężny miecz, w drugiej zaś ocalone dziecko. Razem z kurhanem i mauzoleum, na których jest posadowiony, posąg ma 30 metrów wysokości.
Dziś, w rocznicę kapitulacji hitlerowskiego reżimu, w Treptower Park zostanie uroczyście otwarty wojskowy cmentarz honorowy dla 7000 sowieckich żołnierzy, którzy polegli w walkach o Berlin. Z radością witamy utworzenie tego miejsca pamięci. Będzie ono przypominało berlińczykom o tym, komu zawdzięczają swoje wyzwolenie.
– pisał 8 maja 1949 r. dziennik „Neues Deutschland”, organ Komitetu Centralnego Socjalistycznej Partii Jedności Niemiec.
W utworzonej kilka miesięcy później Niemieckiej Republice Demokratycznej, rządzonej przez komunistów z nadania Moskwy, 8 maja był w latach 1950–1967 i w roku 1985 wolnym od pracy – „dniem wyzwolenia”. W Treptower Park odbywały się zrytualizowane uroczystości państwowe. 31 sierpnia 1994 r. zorganizowano tu ceremonię pożegnalną dla rosyjskich żołnierzy wycofujących się z Niemiec.
Zjednoczone Niemcy zobowiązały się w grudniu 1992 r. do dalszej opieki nad tego rodzaju miejscami pamięci, wciąż pełnymi sowieckiej symboliki. Po rosyjskiej napaści na Ukrainę nasiliła się krytyka tego stanu rzeczy.
Również z Polską Rosja zawarła w 1994 r. umowę „o grobach i miejscach pamięci ofiar wojen i represji”. Strony zobowiązały się wówczas do przygotowania wykazu wszystkich miejsc pamięci i spoczynku ofiar wojen w swoim kraju i objęcie ich ochroną. Czym innym są jednak propagandowe obiekty ku czci Armii Czerwonej, które nie służą jako miejsca spoczynku żołnierzy. Zgodnie z ustawą z 1 kwietnia 2016 r. o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego, tego rodzaju obiekty podlegają usunięciu.
W marcu 2022 r. Prezes IPN dr Karol Nawrocki zaapelował do samorządów o dokończenie dekomunizacji polskiej przestrzeni publicznej.
Instytut Pamięci Narodowej wielokrotnie przypominał, że w latach 1944–1945 Armia Czerwona nie przyniosła Polsce i Europie Środkowo-Wschodniej wolności, lecz komunistyczne zniewolenie.
Źródło: ipn.gov.pl
