Czym jest zespół policystycznych jajników?
Choroba inaczej nazywana jako PCOS lub po prostu wielotorbielowatość jajników, hiperandrogeniczny brak owulacji lub też jako zespół Steina-Leventhala (od nazwisk odkrywców tej endokrynopatii).
Zespół policystycznych jajników to przede wszystkim zaburzenie miesiączkowania lub owulacji. Dodatkowo przy chorobie pojawia się zaburzenie płodności, otyłość, powiększenie i wielotorbielowatość jajników oraz nadmierne owłosienie (nadmiar androgenów).
Kobiety z tą chorobą najbardziej są jednak narażone w wielu rozrodczym na bezpłodność, dodatkowo istnieje ryzyko cukrzycy typu 2, nadciśnienie tętnicze, choroby sercowo-naczyniowe, nowotwory, a czasem nawet zaburzenia psychiczne.
Jakie są przyczyny zespołu policystycznych jajników?
Jak wynika z badań choroba ma wiele czynników sprzyjających jej rozwojowi. Przede wszystkim ma podłoże genetyczne, metaboliczne, endokrynologiczne i środowiskowe.
Niektóre cechy PCOS są dziedziczone, z kolei inne przyczyny to zaburzenia podwzgórzowo-przysadkowe (podwyższone stężenie LH i obniżone FSH), nadmierna produkcja sterydów płciowych męskich (androgenów) oraz insulinoodporność z hiperinsulinemią.
Do przyczyn choroby zalicza się również:
- zbyt duże spożycie produktów sojowych,
- choroby tarczycy z niedoborem jodu i hormonu fT3 (potrzebnego do prawidłowego funkcjonowania jajników).
Jakie są objawy zespołu policystycznych jajników?
Do objawów zalicza się:
- hirsutyzm, czyli nadmierne owłosienie typu męskiego,
- trądzik młodzieńczy,
- łysienie typu męskiego,
- rzadkie, nieregularne, czasem nadmierne albo wręcz przeciwnie skąpe miesiączki
- zdarza się brak miesiączki z przewlekłym brakiem owulacji i niepłodnością
Jak wygląda diagnostyka zespołu policystycznych jajników?
Tak jak w przypadku innych chorób tak i w przypadku PCOS należy wykluczyć inne przyczyny hiperandrogenizmu i potwierdzić jajnikowe przyczyny nadmiaru androgenów.
Nie można ograniczać się wyłącznie do oznaczenia stężenia testosteronu całkowitego w surowicy (testosteron występuje także w postaci wolnej i związanej z białkami).
Kobiety cierpiące na PCOS zawsze mają niedobór witaminy D3, hiperinsulinemię w teście OGTT z insuliną oraz nieprawidłowy lipidogram.
Wykonuje się również badania na oznaczenie sterydów płciowych w surowicy lub wykonanie testów stymulacyjnych.
Rozpoznanie opiera się na 3 aspektach:
- braku owulacji,
- hiperandrogeniźmie,
- policystycznej morfologii jajników widocznej w badaniu USG.
Jak wygląda leczenie zespołu policystycznych jajników?
Kobiety chore na PCOS nigdy nie zostaną całkowicie wyleczone. Leczenie jest głównie objawowe, a cała kuracja musi zostać dobrania indywidualnie do potrzeb pacjentki.
Hirsutyzm, czyli nadmierne owłosienie u kobiet jest trudne w leczeniu hormonalnym. Głównym celem terapii jest unormowanie poziomu androgenów (np. za pomocą doustnych środków antykoncepcyjnych), a terapia ma charakter długotrwały. Leczenie farmakologiczne stosuje się także w terapii trądziku przy PCOS.
Jeżeli chodzi o zaburzenia płodności u chorych kobiet to stosuje się indukcję owulacji za pomocą cytrynianu klomifenu, gonadotropin, czasem może być wskazane podawanie metforminy. Po leczeniu około 30% pacjentek zachodzi w ciążę.
Z kolei u pacjentek, u których leczenie farmakologiczne nie przynosi rezultatu stosuje się leczenie zabiegowe. Podczas laparoskopii wykonuje się m.in. klinową resekcję jajników. Ciąża występuje u ok. 50% pacjentek po leczeniu zabiegowym.
Niektóre kobiety wymagają zapłodnienia pozaustrojowego, maja dobre rokowania co do zajścia w ciążę i urodzenia zdrowego dziecka.
