​Znak Dziedzictwa Europejskiego dla „Polskiego Verdun”

Kilka dni temu w Brukseli przyznano dziewięć Znaków Dziedzictwa Europejskiego. Jednym z wyróżnionych miejsc w Europie jest cmentarz żołnierzy z I wojny światowej na wzgórzu Pustki, w okolicach Gorlic.

To nekropolia żołnierzy poległych w jednej z największych bitew I wojny światowej na wschodzie – bitwy pod Gorlicami zwanej też „Polskim Verdun”, „Małym Verdun” lub „Verdun Wschodu”.Wiosną 1915 r. rozpoczęto przygotowania do ataku na pozycje rosyjskie w rejonie Gorlic. W przededniu bitwy zgromadzono tutaj ponad 200 tysięcy żołnierzy armii austriackiej i niemieckiej. Natarcie nastąpiło rankiem 2 maja 1915 r. Na znaczne siły wojsk rosyjskich skoncentrowane w pobliżu wzgórza Pustki poprowadziła atak artyleria pod dowództwem Tadeusza Rozwadowskiego. Operacja gorlicka pochłonęła życie ok. 70 tys. żołnierzy (w tym 12 tys. Polaków), którzy zostali pochowani na 400 cmentarzach wojennych. Największym z nich jest właśnie ten, malowniczo położony cmentarz, oznaczony numerem 123. W 829 mogiłach pojedynczych i 46 grobach zbiorowych spoczywa tam 1200 żołnierzy: Polaków, Węgrów, Czechów, Austriaków, Niemców i Rosjan. To również największa nekropolia żołnierzy węgierskich poza granicami Węgier.

Cmentarz budowali w 1916 roku jeńcy wojenni, a zaprojektował go rzeźbiarz Jan Szczepkowski, który powołany w 1914 r. do czynnej służby wojskowej uczestniczył w walkach frontowych i został ciężko ranny. Po rekonwalescencji skierowano go do Oddziału Grobów Wojennych. Był kierownikiem artystycznym okręgu IV Łużna. Po odwołaniu Szczepkowskiego pracę dokończył słowacki architekt Dušan Jurkowič, dzięki któremu powstała piękna gontyna górująca nad wzgórzem.

To miejsce wiecznego spoczynku jest pomyślane jako „gaj bohaterów”, w którym architektura cmentarna jest doskonale wkomponowana w krajobraz zalesionego, amfiteatralnego zbocza Pustek.

Napis nad miejscem upamiętniającym nieznanych żołnierzy brzmi:
W życiu rozdzieleni –
Śmiercią połączeni –
Nikt nie zna ich imienia
Przyjaciele i wrogowie.
Kim byli, co znaczyli,
Zgasło, minęło
Jedno pozostało pewne:
Ich wierność!

Znak Dziedzictwa Europejskiego ustanowiono w 2007 r. w wyniku inicjatywy międzyrządowej kilku państw europejskich. Jego celem jest „wzmocnienie poczucia wspólnej tożsamości europejskiej obywateli Europy i wspieranie poczucia przynależności do wspólnej przestrzeni kulturowej”. Na podstawie wyboru dokonanego przez poszczególne państwa europejskie, do tej pory Znak Dziedzictwa Europejskiego przyznano 68 miejscom znajdującym się w 19 państwach europejskich. W tym roku dołączy kolejnych dziewięć. Uroczysta ceremonia wręczenia Znaku Dziedzictwa Europejskiego odbędzie się 13 kwietnia w Brukseli.

 

Źródło: nid.pl,visitmalopolska.pl,pustki.luzna.pl