Ciekawostki turystyczne: Góry Sanocko-Turczańskie

Góry rozciągają się na powierzchni około 930 km² na północ od Bieszczadów, a na południe od Pogórza Przemyskiego, między dolinami środkowego Sanu i Stryja. Ich przedłużeniem za rzeką Stryj są Beskidy Brzeżne. Północną granicę stanowi umowna linia, przechodząca wzdłuż rzek Wiar, Łomna, Stupnica, Leszczawka, Lachawka i Tyrawka, zachodnią – dolina Sanu.

Czasami tereny położone na wschód i południe od doliny Wiaru (m.in. masyw Suchego Obycza), oraz na zachód od Doliny Lachawki do doliny Sanu (Pasmo Wysokiego) wlicza się do Gór Sanocko-Turczańskich (są różne wersje północnej granicy). Granica południowa bywa przeprowadzana rozmaicie, najczęściej poprowadzona jest północnymi stokami Otrytu i dalej wzdłuż Sanu do ujścia Tyrawki, chociaż czasami Otryt wliczany jest do Gór Sanocko-Turczańskich, wtedy południową granicą jest dolina górnego Sanu.

Najwyższym szczytem jest Magura Łomniańska (1024 m n.p.m.), a na terenie Polski Jaworniki (909 m n.p.m.) (lub Trohaniec, jeśli przyjąć szersze granice, patrz sekcja o zasięgu omawianego obszaru). Charakterystyczny dla tych gór jest tzw. układ rusztowy, czyli system równoległych pasm górskich, przedzielonych dolinami rzek lub potoków. Wysokość gór rośnie w kierunku południowo-wschodnim.

Główne pasma Gór Sanocko-Turczańskich to Chwaniów, Góry Słonne, Żuków i Wyżyna Wańkowej, Grupa Laworty (Dział, Pasmo Małego i Wielkiego Króla oraz sama Kamienna Laworta), masyw Ostrego, Jawor i Stożek, Hoszowskie Góry Rusztowe, masyw Jaworników, masyw Magury Łomniańskiej.

Jaworniki (908,5 m n.p.m.) – najwyższy szczyt w polskiej części Gór Sanocko-Turczańskich. Góra znajduje się w środkowej części położonego pomiędzy dolinami Pastewnika i Mszanki masywu Jaworników, który bywa zaliczany do pasma Żukowa jako jego wschodnia część. Jest zwornikiem trzech grzbietów. Na południe biegnie grzbiet kulminujący w szczycie o nazwie Besida (856 m n.p.m.), kolejny odbiega ku północnemu zachodowi, w kierunku grupy Na Buczkach (796 m n.p.m.), zaś na północny wschód od wierzchołka krótki grzbiet opada na przełęcz (834 m n.p.m.), po czym wznosi się w kierunku grzbietu zwanego Żukowem, przebiegającego w kierunku NW–SE i osiąga jego zwornikową kulminację (868 m n.p.m.).
Nie przebiegają tędy znakowane szlaki turystyczne; całkowicie zalesiony szczyt nie przedstawia walorów widokowych.

Wyżyna Wańkowej – obszar w północnej części Gór Sanocko-Turczańskich, nie posiadający oficjalnie zdefiniowanych granic, ale dość wyraźnie odgraniczający się od otaczających grup o bardziej górskim charakterze. Określenie dotyczy obszaru pomiędzy Górami Słonnymi, Magurą Wańkową i Grupą Laworty z południa a Chwaniowem z północy, na zachodzie za granicę można przyjąć granicę Gór Sanocko-Turczańskich, tj. dolinę potoku Lachawka (Rogatka), a od wschodu dolinę Strwiąża. Omawiany obszar dobrze spełnia kryteria wyżyny, wysokości bezwzględne wahają się pomiędzy 400 a 600 m n.p.m., wysokości względne nie przekraczają 300 m. Układ dolin i grzbietów jest bardzo regularnie rusztowy. Doliny są szerokie o płaskim dnie, przełęcze pomiędzy kolejnymi grzbietami podchodzą dość wysoko (Przełęcz Dźwiniacka 523 m n.p.m., Przełęcz pod Mostami 535 m n.p.m., Przełęcz nad Górną Ropienką 550 m n.p.m.). Najwyższe wzniesienie tego obszaru to wzgórze Mosty 640 m n.p.m. Przez Wyżynę Wańkowej przechodzi europejski dział wodny pomiędzy Morzem Bałtyckim a Morzem Czarnym. Schodzi z kulminacji Działu (Grupa Laworty) na Przełęcz Dźwiniacką, dalej na górę Mosty, Przełęcz pod Mostami, wzgórze 593 m n.p.m., Przełęcz nad Ropienką i wchodzi na Kulminację Brańcowa należącą już do Chwaniowa.

Żuków – pasmo górskie należące do Gór Sanocko-Turczańskich. Rozciąga się na długości około 25 km od Uherzec Mineralnych na północnym zachodzie po granicę polsko-ukraińską na południowym wschodzie, w okolicach wsi Bystre i Michniowiec. Jego kontynuacją po stronie ukraińskiej jest masyw Magury Łomniańskiej. Granicę Żukowa na północnym zachodzie, północy i północnym wschodzie wyznacza rzeka Olszanica i jej dopływ Stary Potok, na południowym zachodzie Jezioro Solińskie, na północy, na północnym wschodzie Strwiąż, na południowym wschodzie Mszanka, na południowym zachodzie dolina Czarnej.

Pasmo Żukowa dzieli się na trzy części: najniższa – część północno-zachodnia (511 m n.p.m.); środkowa – środkowe partie Żukowa z kulminacją Holicy (768 m n.p.m.). Od środkowej części Żukowa odchodzą ku południowemu zachodowi dwa ramiona – pierwsze zakończone jest Jaworem (741 m n.p.m.), drugie zaś dzieli się na mniejsze grzbiety, kulminujące na Stożku (683 m n.p.m.) i Mokliku (675 m n.p.m.); najwyższa – grupa Jaworników (909 m n.p.m.) na południowym wschodzie.
Na północny wschód od Żukowa przebiegają równolegle do niego małe pasma Brzegów, Oratyku i Równi, a na południowy zachód od niego pasmo Ostrego. Również one zaliczane są do pasma Żukowa.

Jak podaje latopis Ipatijewski, wiosną 1099 węgierski król Kalomon przekroczył północny łuk Karpat uderzając na księstwo halickie, gdzie w bitwie nad Wiarem doznał spektakularnej klęski. Jeszcze w XVI wieku pisarze węgierscy twierdzili, iż żadna klęska nie była większa od tej dla ich narodu. Według Jana Długosza w bitwie tej miało zginąć ponad 8000 Węgrów.
W 1377 Ludwik król Węgierski i Polski, przeszedł z Węgier przez Góry Sanockie kierując się na Ruś przeciwko wojskom litewskim.

W roku 1941 przecinającą Góry linię Mołotowa rozbiły oddziały niemiecko-słowackie w ramach planu Barbarossa.

Góry Sanockie były słabo zaludnione. Osadnicy ruscy i wołoscy jak świadczą dokumenty pisane wchodzą masowo na te tereny dopiero w XV wieku. Od średniowiecza góry były w całości własnością kilkunastu rodów szlacheckich. Był to zakątek kraju bardzo ubogi, nie było fortun wystarczających ani na „szampana, ani na zamorskie wojaże”.

 Kolonizacja na prawie magdeburskim kończyła się na sanockim i przemyskim podgórzu, na samym pograniczu wschodnim i północno-wschodnim sanockiego wsie zakładane były na prawie wołoskim.

Występowały tu również liczne „żupy solne”, z których Bojkowie rozwozili sól po całej Czerwonej-Rusi.
W Górach Turczańsko-Sanockich brak jest schronisk turystycznych oraz chatek studenckich. Natomiast istnieje tu (w okolicy Ustrzyk Dolnych) stosunkowo rozbudowana infrastruktura narciarska, najlepsza w województwie podkarpackim, dlatego Ustrzyki Dolne nazywane są często zimową stolicą tego regionu.

 

 

Źródło: niezalezna.pl

#Góry Sanocko-Turczańskie #góry #poradnik #podróże