Podczas uroczystości Jan Józef Kasprzyk, doradca Prezydenta RP, odczytał list od Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Karola Nawrockiego skierowany do uczestników wydarzenia. Głos zabrał też zastępca prezesa IPN dr hab. Karol Polejowski, który podkreślił ciężar i znaczenie ofiary poniesionej przez niezłomnych:
Szli drogą wolnej i niepodległej Polski, często mając świadomość, że walki tej nie można wygrać. Wobec przemożnej siły Sowietów, wobec zdrady, która pleniła się w polskim społeczeństwie, kolaborantów, którzy podejmowali współpracę z nowym okupantem, ta walka była nie do wygrania. Ale ich poświęcenie w drodze ku wolnej Ojczyźnie, śmierć, którą ponieśli, marząc o tej Polsce, jest dla nas zobowiązaniem, by nadal tą drogą kroczyć.
Następnie odbył się Apel Pamięci zakończony salwą honorową oraz złożeniem wieńców przed pomnikiem. W wydarzeniu wzięli udział przedstawiciele władz państwowych i samorządowych, Wojska Polskiego, organizacji kombatanckich, organizacji społecznych i środowisk patriotycznych oraz mieszkańcy Braniewa i okolic. Pomnik powstał dzięki inicjatywie Fundacji Non Notus oraz Stowarzyszenia im. Gen. Bolesława Nieczuja-Ostrowskiego.
Monument wznoszono sukcesywnie w latach 2023–2025 roku. Autorem jest artysta rzeźbiarz Tomasz Łukaszczyk. Fundacja Nos Notus kierowana przez prezesa Romualda Rzeszutka, pomysłodawcę wzniesienia w Mielcu największego w Polsce figuratywnego upamiętnienia podziemia antykomunistycznego, wybudowała wcześniej m.in. Pomnik Żołnierzy WiN – mjr. Ludwika Marszałka ps. „Zbroja” w Dębicy oraz Pomnik cc. mjr. Hieronima Dekutowskiego ps. „Zapora” w Bełżycach na Lubelszczyźnie. Na pomniku umieszono napis:
Szaleństwem jest skakać z piętra na bruk, ale ten sam skok przestaje być szaleństwem z chwilą, gdy całe piętro się pali i innego wyjścia nie ma. W sytuacji polsko-sowieckiej innego wyjścia, jak walka, nie ma.
Społeczeństwo, które strzela, nigdy się nie da zbolszewizować. Bolszewizacja zapanuje dopiero, gdy ostatni żołnierze wychodzą z ukrycia i posłusznie stają w ogonkach. Właśnie w Polsce gasną dziś po lasach ostatnie strzały prawdziwych Polaków, których nikt na świecie nie chce nazywać bohaterami (1947 r.)
Józef Mackiewicz
W HOŁDZIE KRESOWYM ŻOŁNIERZOM NIEZŁOMNYM WYKLĘTYM PRZEZ ZDRAJCÓW OJCZYZNY, POLEGŁYM W WALCE O NIEPODLEGŁY BYT PAŃSTWA POLSKIEGO NA WSCHODNICH I PÓŁNOCNYCH RUBIEŻACH RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ, ZAKATOWANYM PODCZAS ŚLEDZTW PRZEZ KOMUNISTYCZNYCH ZBRODNIARZY, ZAMORDOWANYM W WYNIKU ZBRODNI SĄDOWYCH W LATACH 1944–1956, DŁUGOLETNIM WIĘŹNIOM I REPRESJONOWANYM.
Towarzyszącym odsłonięciu pomnika wydarzeniem był III Ogólnopolski Kongres Środowisk Patriotycznych. W spotkaniu wzięli udział historycy, świadkowie historii, przedstawiciele organizacji pozarządowych, młodzieży oraz instytucji państwowych, którym bliska jest idea kultywowania pamięci o bohaterach walk o wolność Polski. Podczas dwudniowych obrad odbyło się kilkanaście paneli poświęconych m.in. historii polskiego oręża w XX wieku, działalności podziemia niepodległościowego, edukacji patriotycznej oraz nowym technologiom w popularyzowaniu historii. W jednym z paneli – AI Story – od zdjęcia archiwalnego do opowieści filmowej – wzięła udział dyrektor Archiwum IPN Marzena Kruk, która przedstawiła działania Instytutu w zakresie digitalizacji zasobów i wykorzystania nowoczesnych narzędzi do popularyzacji archiwaliów.
