Grabież dzieł sztuki w czasie wojny to zbrodnia
Od dyskusji tzw. okrągłego stołu w Paryżu Dom Aukcyjny Christie's rozpoczął swój całoroczny program skupiający się na restytucji dzieł sztuki skonfiskowanych w wyniku niemieckich prześladowań. To światowa seria inicjatyw – wydarzenia odbędą się w Wiedniu, Berlinie, Londynie, Nowym Jorku i Tel Awiwie. To także nowa droga dla ofiar i ich spadkobierców do badania, lokalizowania i odzyskiwania zaginionych dzieł sztuki. Cécile Verdier, prezes Christie's France, zauważyła, że obowiązkiem domu aukcyjnego „jest zrobić wszystko, co możliwe, aby ustalić [pochodzenie] dzieł, które wystawiane są na sprzedaż, i uczestniczyć w znalezieniu rozwiązania [między kupującym a sprzedającym]”.
W dyskusji moderowanej przez redaktorkę naczelną The Art Newspaper, Georginę Adam, wystąpili: David Zivie, szef departamentu we francuskim ministerstwie kultury, zajmującego się badaniem i restytucją dóbr kultury skonfiskowanych w latach 1933-1945; Emmanuelle Polack, historyk sztuki, której powierzono śledzenie pochodzenia nabytków Luwru z lat 1933-1945; Didier Schulmann, były konserwator zabytków w Centre Pompidou; Claire Gimpel Touchard, wnuczka handlarza dziełami sztuki René Gimpela; oraz artysta-badacz Raphaël Denis. Francja proponuje trzy nowe ustawy ułatwiające zwrot skonfiskowanych dzieł. Mają one przyspieszyć proces restytucji, dając instytucjom możliwość zwrotu dzieł bez konieczności, jak to jest obecnie, kierowania sprawy do parlamentu.
Chodzi o znalezienie sprawiedliwego rozwiązania sytuacji dla rodzin, które zostały wywłaszczone i straciły swoje zbiory.
– powiedział Zivie.
Zivie wspomniał również, że Francja zwróciła w zeszłym roku 15 dzieł, w tym obraz „Le Père” Marca Chagalla. Stało się to możliwe dzięki zastosowaniu uchwalonej 21 lutego 2022 r. ustawy o zwrocie dóbr kultury beneficjentom ich właścicieli, którzy padli ofiarą prześladowań antysemickich. Obraz Chagalla został zwrócony spadkobiercom Davida Cendera, polskiego Żyda.
Po stronie rynku sprzedawcy powinni przeprowadzać więcej badań i [właściwie] prezentować źródła, a kupujący powinni zadawać pytania przed zakupem o to, skąd pochodzą elementy.
– dodał Zivie. Kluczowe w dyskusji były kwestie związane z ustalaniem pochodzenia. Gimpel Touchard opowiedziała o tym, jak stworzyła cyfrową bazę danych archiwum galerii swojego dziadka. René Gimpel był Żydem, jego galerię w czasie II wojny światowej przejęli Niemcy, obrazy zostały zrabowane, a tylko część prac udało się przerzucić do Londynie i dzięki temu ocalały. René został schwytany przez gestapo i zginął w niemieckim obozie koncentracyjnym.
Gimpel Touchard przeglądając archiwa, natknęła się na dzieło Moneta, które zostało sprzedane przez Christie’s w 2015 roku.
Postanowiliśmy pomóc [ustalić] jego pochodzenie. [...] Siedemdziesiąt lat po wojnie galerie powinny otworzyć swoje archiwa.
– powiedziała Pollack. Zadanie restytucji musi być kontynuowane także przez następne pokolenie. „W muzeach coraz więcej młodych ludzi chce pracować nad tymi tematami. Codziennie dostaję zapytania o staże o tej tematyce”.
To dzięki badaniom Emmanuelle obraz Thomasa Culture „Portret d’une jeune femme assise” doprowadziły w 2019 roku do jego zwrotu prawowitej właścicielce. Obraz został zrabowany przez nazistów i przejęty w 2012 roku wśród skarbu 1258 dzieł sztuki w monachijskim mieszkaniu Corneliusa Gurlitta, syna hitlerowskiego handlarza dziełami sztuki, Hildebranda Gurlitta.
Didier Schulmann stanowczo podkreślał, że grabież dzieł sztuki powinna być uznana za „zbrodnię” i że wszyscy gracze, od instytucji po domy aukcyjne, powinni ponosić odpowiedzialność.
To kwestia norm etycznych. Każdy powinien zastanowić się nad swoją moralną odpowiedzialnością […]. Musi istnieć absolutna przejrzystość w kwestii pochodzenia dzieł sztuki.
Źródło: theartnewspaper.com
