Ciekawostki turystyczne: Rezerwat archeologiczny w Biskupinie
Rezerwat archeologiczny w Biskupinie jest jednym z największych w Europie. Dzięki swojej wyjątkowej wartości dla dziedzictwa kulturowego Polski został uznany za Pomnik Historii. Obejmuje on obszar około 38 ha z licznymi śladami dawnego osadnictwa, od epoki kamienia po wczesne średniowiecze. Odkrycie osady było jednym z najważniejszych wydarzeń w dziejach polskiej i europejskiej archeologii.
Z nich najsłynniejsze jest stanowisko na półwyspie Jeziora Biskupińskiego z pozostałościami osady obronnej z przełomu epok brązu i żelaza. Dziś w rezerwacie znajdują się rekonstrukcje: obozowiska łowców i zbieraczy (wizualizacja), osady pierwszych rolników, osady obronnej na półwyspie, grobów skrzynkowych, wioski piastowskiej.
Wykopaliska prowadzone na piaszczystej wydmie w pobliżu Jeziora Biskupińskiego pozwoliły na odkrycie śladów obozowiska sprzed około 10 tysięcy lat. Obecnie jego wizualizacja znajduje się nad niewielkim stawem, w pobliżu „Osady pierwszych rolników”. Jako jedyna nie została zrealizowana w sąsiedztwie śladów osadnictwa, które odwzorowuje. Ma ona również swobodny charakter. Jej celem jest zobrazowanie typu osiedli społeczności zbieracko-łowieckich.
„Obozowisko łowców i zbieraczy” tworzą kryte trzciną szałasy oraz zewnętrzne palenisko. W sąsiadującym stawie obecna jest wykonana z jednego pnia łódź-dłubanka, która wskazuje na dużą rolę rybołówstwa wśród społeczności zbieracko-łowieckich, zamieszkujących tereny blisko wód.
W miejscu, gdzie około 6 tysięcy lat temu istniała neolityczna osada, zrealizowano jej częściową rekonstrukcję w postaci „długiego domu”. Funkcjonalny podział wnętrza obecnej rekonstrukcji i jej wystrój obrazują warunki życia pierwszych społeczności rolniczych na Pałukach.
W sezonie turystycznym i podczas imprez, organizowanych przez muzeum, można tu spotkać odtwórców prehistorycznego rękodzieła, m.in. lepienia naczyń i wytwarzania narzędzi krzemiennych i kamiennych.
W osadzie znajduje się źródełko wody, które najprawdopodobniej pełniło rolę kultową. Jej dopełnieniem są poletka z uprawami archaicznych gatunków roślin – ciecierzycy i soczewicy, czterech gatunków pszenicy (orkiszu, płaskurki, zbitokłosej i zwyczajnej), białego i czerwonego prosa, lnianki i lnu.
Najbardziej rozpoznawalną częścią rezerwatu archeologicznego w Biskupinie jest rekonstrukcja osady obronnej z przełomu epok brązu i żelaza, łączona z archeologiczną kulturą łużycką. Historia odkrycia i pierwszych badań wykopaliskowych sięga 30. lat XX wieku. Szybko przekonano się, że stanowisko ma wyjątkowy charakter, bowiem zawiera drewniane konstrukcje wielkiej osady obronnej sprzed tysięcy lat i jest przykładem myśli protourbanistycznej. Z przerwą, wywołaną przez II wojnę światową (podczas wojny hitlerowcy prowadzili w Biskupinie własne badania) eksploracja stanowiska była kontynuowana.
Rekonstrukcja osady obejmuje część zabudowań, na które w przeszłości składało się 106 domów, ułożonych w 13 rzędach, rozdzielonych ulicami wyłożonymi drewnem. Regularnie rozlokowane domostwa otaczała ulica okrężna, ułatwiająca komunikację. Całość osady otoczona była wałem obronnym o nieznanej wysokości. Wiemy za to, że jego szerokość u podstawy wynosiła nawet 3 m, a konstrukcja składała się z drewnianych skrzyń, budowanych w technice zrębowej i wypełnionych ziemią, piaskiem i kamieniami. Aby ochronić wał przed podmywaniem, od strony jeziora umieszczono pod skosem rzędy pali pełniące rolę falochronu i łamacza kry. Osadę zbudowano na wyspie, więc jedyną drogą prowadzącą do niej był pomost. Wejścia do osady strzegła brama z dwuskrzydłowymi wrotami osadzonymi na czopach. Choć stojąca dziś w tym miejscu charakterystyczna wieża, będąca od lat symbolem Biskupina, jest hipotetyczną wizją, zdaje się, że istnienie punku obserwacyjnego byłoby praktycznym rozwiązaniem.
Badania dendrochronologiczne drewna konstrukcyjnego ujawniły, że zostało ono pozyskane w latach 747-722 p.n.e., przy czym ponad połowa pochodzi z sezonu zimowego 738/737 p.n.e. Były to czasy, kiedy w starożytnej Grecji i Italii kształtowały się pierwsze ośrodki miejskie, m.in. Sparta i Rzym. Trzeba jednak podkreślić, że na terenach dzisiejszej Polski po upadku osady obronnej nad Jeziorem Biskupińskim proces tworzenia zwartych ośrodków osadniczych nie był kontynuowany.
Osada w Biskupinie wiąże się z kręgiem kulturowym kultury łużyckiej, trwającym od środkowej epoki brązu, od ok. XIV w. p.n.e., po wczesną epokę żelaza, czyli do ok. V w. p.n.e. Kultura łużycka to pojęcie archeologiczne, przez które różni badacze rozumieli odmienne grupy etniczne – Germanów, Słowian lub Ilirów. Sprawa przynależności etnicznej Biskupina była wykorzystywana dla celów ideologicznych w sporach dotyczących praw różnych narodów do ziem dzisiejszej Polski. Obecnie przyjmuje się, że przynależności etnicznej kultury łużyckiej, podobnie jak i większości innych pradziejowych kultur archeologicznych, bezdyskusyjnie ustalić się nie da.
Przyczyny budowy grodów obronnych o regularnej wewnętrznej zabudowie szeregowej przez ludność kultury łużyckiej, są przedmiotem sporów. W literaturze przedmiotu pojawiły się co najmniej trzy, związane z tą rozbieżnością bytową, próby wyjaśnienia tego fenomenu: zagrożenie ze strony ludów koczowniczych – Kimerów i Scytów; walki wewnątrzplemienne; chęć naśladownictwa miast greckich, z którymi społeczności kultury łużyckiej mogły się zapoznać dzięki dalekosiężnej wymianie handlowej organizowanej przez kolonie greckie.
Podobnie do precyzyjnej genezy powstania, nieznana jest przyczyna upadku Biskupina i innych grodów tego typu. W tej kwestii przedstawiono również kilka konkurencyjnych hipotez: zniszczenie grodów przez Scytów (niektóre grody zostały spalone, w niektórych znaleziono groty od strzał scytyjskich); podniesienie się poziomu wód w jeziorach w związku z pogorszeniem klimatu; wyeksploatowanie środowiska naturalnego wokół grodu i konieczność przeniesienia się na inne tereny.
Obecna rekonstrukcja obejmuje pomost, bramę, kilka odcinków wału, falochron, dwa rzędy chat i ulicę. Wał posiada współczesne rozwiązanie w postaci wewnętrznych schodów prowadzących na jego koronę w celach widokowych. Warto wiedzieć, że np. wysokość wejścia do chat odtworzono na podstawie zachowanych, wyplatanych z gałęzi „furtek”. W chatach prezentowany jest wystrój i wyposażenie charakterystyczne dla przełomu epoki brązu i żelaza. W czasie sezonu można tu spotkać wykonawców, odzianych w stroje nawiązujące do ówczesnych realiów, opowiadających o życiu sprzed około 2700 lat. Część chat przystosowana jest do tematycznych lekcji muzealnych.
Źródło: niezalezna.pl
