Przyroda na wyciągnięcie ręki: Co wiesz o... krzyżodziobie świerkowym?

Zimuje w Polsce. W latach gdy brakuje szyszek świerkowych, północne populacje krzyżodziobów rozpoczynają koczownicze migracje, przemieszczając się w stadach na znaczne dystanse. Wtedy też przylecieć mogą one do Polski. Co parę lat przybywają liczniej między czerwcem a październikiem. Po jesiennym nalocie kolejnej wiosny od marca do maja trwają powroty krzyżodziobów na północ. Ptaki koczujące można spotkać przez cały rok w różnych typach lasów, w których występują takie gatunki drzew jak: świerk, sosna oraz modrzew. Krzyżodzioby mogą występować w stadach liczących kilkadziesiąt ptaków, natomiast w terenach górskich ich koncentracja może sięgać nawet kilkuset osobników.

Krzyżodziób świerkowy zamieszkuje Eurazję, Amerykę Północną i Środkową oraz Afrykę Północną.

Ptak o masywnej sylwetce z dużą głową i mocnym dziobem oraz krótkim, rozdwojonym ogonem. Jest znany z tego, że jego dolna i górna część dzioba (szczęk) krzyżuje się wzajemnie na końcu. Obie wystają z zarysu dzioba. Powodem tej adaptacji jest wybieranie nasion z szyszek drzew iglastych, a zwłaszcza świerków. Grubym, dużym dziobem o sierpowatym profilu rozchyla zdrewniałe łuski szyszek i mięsistym językiem wybiera nasiona.

Samce ceglastoczerwone, samice rozpoznaje się po szarozielonej lub żółtawej szacie. U obu płci ciemnoszare lub brązowawe skrzydła i ogon. Młode brązowe, kreskowane na spodniej części ciała, na skrzydłach słabo widoczna jasna pręga. Podobne są do samicy. Samce w pierwszym i drugim roku życia mają w większości żółte upierzenie, a pomarańczowe lub czerwone, gdy stają się starsze. Czasem jednak niektóre mogą już po pierwszym pierzeniu przybrać czerwone barwy.

Podobny krzyżodziób sosnowy jest większy, ma potężniejszy dziób. Oba gatunki rozróżnia się po kształcie głowy i wysokości dzioba. Większy od wróbla, spokrewniony z gilem i ziębą. Wymiary średnie: długość ciała ok. 17 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 28 cm, masa ciała ok. 94 g

Może prowadzić osiadły lub koczowniczy tryb życia. Liczebność krzyżodzioba jest uzależniona na danym terenie od urodzaju szyszek. Nie jest ptakiem płochliwym. Gdy chodzi po cienkich gałązkach, przytrzymuje się dziobem. Potrafi też zwisać grzbietem w dół. Poza okresem lęgowym gromadzi się w stada. W związku z różną obfitością pokarmu w różnych regionach północnej Europy wędruje nieregularnie.

Gnieździ się najchętniej w naturalnych i wtórnych lasach iglastych, głównie świerkowych, górskich borach świerkowych, nizinnych borach sosnowych lub lasach szpilkowych z domieszką świerków. Pojawiają się też w podmiejskich parkach, jeśli rosną tam drzewa iglaste.

Okres lęgowy krzyżodziobów jest nietypowo długi – nie zależy od dostępności owadów, a nasion świerku. Liczebność lęgów uzależniona jest od urodzaju szyszek, toteż przystępować do nich może nawet zimą, od stycznia. Przy podobnych warunkach latem drugi lęg może przypaść na sierpień, kiedy to inne ptaki w umiarkowanej strefie klimatycznej są już po rozrodzie. W latach, w których rośnie mało szyszek, krzyżodzioby prowadzą koczownicze migracje, przemieszczając się stadnie na dość duże odległości. W ciągu roku może wyprowadzić od 1 do 2 lęgów. Tworzone pary są monogamiczne.

Gniazdo zakłada na bocznej gałęzi świerka w koronach, rzadko sosny, na wysokości od 4 do 5 m. Jest masywne, od góry zakryte zwisającymi gałązkami i uwite z gałązek świerkowych, mchu, porostów i płatków kory, a wysłane włosiem, korzonkami, piórami i suchą trawą. Ma kształt koszyczka. Ptak wybiera zwykle drzewa rosnące samotnie lub na skraju lasu.

Samica składa od stycznia do marca 3 albo 4 mało wydłużone jaja o tle brudnobiałym lub szaroniebieskim, drobno fioletowo nakrapiane.

Od złożenia pierwszego jaja trwa 14–16 dni. Samica przez cały czas nie opuszcza gniazda – ani jaj, ani piskląt. Karmi ją w tym czasie samiec. Gdy po 20–25 dniach młode, gniazdowniki, wyprowadzą się z gniazda i usamodzielnią, krzyżodzioby przemieszczają się w inne miejsca. Małe pisklęta mają obie części dzioba równe, a do ich skrzyżowania dochodzi dopiero po wylocie z gniazda.

Jego pokarm to nasiona drzew iglastych, głównie świerka, rzadziej sosny i jodły, to praktycznie jedyny pokarm krzyżodzioba. Znikome uzupełnienie diety stanowią suche nasiona innych drzew i roślin zielnych, wyjątkowo owady. Pisklęta karmione są prawdopodobnie tylko rozmiękczonymi nasionami i dlatego okres lęgowy nie musi przypadać na okres największej obfitości owadów, jak u innych wróblowatych. Nasiona świerka dojrzewają cyklicznie co kilka lat, przez co krzyżodzioby mogą koczować w promieniu nawet kilkuset kilometrów, szukając drzewostanów, gdzie mogą je znaleźć. Czasem zdarza się, że przy źródłach pokarmu zbiera się tyle krzyżodziobów, że ma to charakter inwazji. Te mogą rozpoczynać się już regularnie latem i na początku jesieni.

Żeruje głównie na drzewach. Po szyszkach chodzi wręcz w akrobatyczny sposób – zręcznie przemyka między gałęziami, zwisa z szyszek i wspina się po nich, pomagając sobie przy tym dziobem, a gdy szyszka się oderwie, przytrzymuje ją nogami jak papuga. Może też zlatywać do szyszek leżących na ziemi lub odrywać takie, które dorównują wadze krzyżodzioba. Przenosi je w locie, zanosi je w rozwidlenie gałęzi, kładzie i tam dopiero zaczyna wydobywać nasiona, przytrzymując szyszkę palcami. Gdy szyszka jest duża, obrabia ją bez zrywania.

Liczebność światowej populacji, wstępnie obliczona w oparciu o dla Europy z 2015 roku, zawiera się w przedziale 90–180 milionów dorosłych osobników, a trend liczebności uznaje się za stabilny. 

Na terenie Polski krzyżodziób świerkowy jest objęty ścisłą ochroną gatunkową. Według szacunków w latach 2013–2018 krajowa populacja liczyła 6–16 tysięcy par lęgowych.

 

 

Źródło: niezalezna.pl

#Krzyżodziób świerkowy