Kozieradka pospolita, kozieradka lekarska – gatunek rośliny zielnej z rodziny bobowatych. Jest przyprawą o właściwościach leczniczych, jej smak jest delikatnie gorzki, co pomaga w zrównoważeniu słodkiego smaku gotowanych w bulionie warzyw. Znana była już w starożytności, jej nasiona wykorzystywano już 3 tysiące lat p.n.e. w Egipcie oraz w Palestynie.
Szymon Syreński (Syreniusz) w XVI wieku, autor pierwszego w Polsce opracowania botanicznego, podaje jej nazwę jako fenegryk lub boża trawka.
Jej liście są trójlistkowe, odwrotnie jajowate, z wierzchu zielone, spodem sinozielonkawe. Ma małe twarde nasionka strąków rośliny przypominającej fasolę. Nasionka te są twarde i żółtawe.
Młode liście są jadane jako warzywo, a suszone używane są do wzbogacania smaku gotowych dań (suszone liście mają gorzki smak i charakterystyczny silny zapach).
Nasiona są używane jako przyprawa (m.in. do przygotowania zalew do marynat, proszku curry, makaronów, pieczywa i potraw mięsnych). Dostępne są w całości, suszone, a także w postaci żółtego proszku, ze zmielonych i prażonych nasion.
Wyhodowane z nasion kiełki są dodatkiem do kanapek i sałatek. Mają ostry smak. Z wysuszonych liści można sporządzać herbatkę ziołową.
Właściwości zdrowotne kozieradki: Jest pomocna przy problemach z układem pokarmowym - pobudza wydzielanie soku trzustkowego, żołądkowego i jelitowego (wspomaga pracę układu pokarmowego). Działa przeciwzapalnie, poprawia odporność (poprzez wsparcie produkcji krwinek białych i czerwonych).
Obniża poziom cukru we krwi, stosuje się ją w połączeniu z insuliną. Powoduje, powolne wchłanianie węglowodanów i w konsekwencji hamuje transport glukozy, może również zwiększyć liczbę receptorów insuliny w krwinkach czerwonych i usprawniać wykorzystanie glukozy w tkankach obwodowych, wykazując w ten sposób potencjalne właściwości przeciwcukrzycowe w trzustce. Aminokwas 4-hydroksyizoleucyna, zawarta w nasionach, może bezpośrednio stymulować wydzielanie insuliny.
Obniża też ciśnienie krwi. Ma właściwości wykrztuśne, jest więc idealna do leczenia chorób zatok i płuc. Stosowana jest również jako środek zmiękczający skórę przy czyrakach, cystach i innych dolegliwościach.
Roślina jest źródłem selenu, żelaza, krzemu, sodu i tiaminy. Stymuluje wytwarzanie płynów śluzówek, pomaga usuwać alergeny i toksyny z dróg moczowych. Stymuluje pocenie, zmniejsza gorączkę, pomaga w leczeniu alergii.
Używana jest także do produkcji hormonów sterydowych, dlatego nazywana jest "ziołem kulturystów". Kozieradka u kobiet przyspiesza laktacje.
Efektem ubocznym spożywania nawet małych ilości tej rośliny jest specyficzny zapach potu i moczu (zapach curry lub syropu klonowego).
Dawniej była używana jako pasza dla bydła, jednak ze względu na swoisty zapach, który przenika do mleka, nie jest już stosowana.
Zastosowanie kulinarne:
Kozieradka wchodzi w skład mieszanki curry, w różnych kombinacjach, jest także składnikiem indyjskiej mieszanki pięciu przypraw. Liście, zarówno świeże, jak i suszone są używane jako dodatek do mięs, dań warzywnych oraz sosów.
Nasiona są składnikiem wyrobu cukierniczego bliskiego wschodu, jakim jest chałwa. Z mąki zmieszanej ze zmieloną kozieradką powstaje pikantny chleb.