Przyroda na wyciągnięcie ręki: Co wiesz o... muchołówce małej?

Najliczniej występuje na Pomorzu, Mazurach, Podlasiu i woj. podkarpackim. Stanowiska odnotowano też w północnej Wielkopolsce i na Mazowszu w okolicach Warszawy, Wyszkowa i Siemiatycz, na Wyżynie Łódzkiej, Górach Świętokrzyskim i lokalnie na Lubelszczyźnie – Lasy Parczewskie, Lasy Sobiborskie, Lasy Strzeleckie. Widywana w łuku Karpat, na Roztoczu, w Beskidzie Żywieckim, Makowskim, Śląskim, Małym i Wyspowym.

W górach występowanie sięga do regla górnego do 1100 m n.p.m. Na zachodzie Polski rzadko spotykany ptak – pojedyncze osobniki w Lubuskiem, większości Wielkopolski (150–170 par) i na Śląsku. W kraju przebywa od maja do września, czasem października. Lokalnie muchołówkę małą spotkać można na obrzeżach osiedli w Szczecinie, Warszawie, Białymstoku i Trójmieście, jak też w parkach Poznania i Kórnika w Wielkopolsce. Spośród parków narodowych najliczniej występuje w Białowieskim, Drawskim, Bieszczadzkim i Magurskim (w tym ostatnim 140–200 par). W Puszczy Białowieskiej żyje około 1300–1400 par. Rozmieszczenie, jak i liczebność muchołówki małej w Polsce w XIX w. i II połowie XX wieku było podobne. Wycinanie starodrzewi na wschodzie kraju na przełomie XIX w. i XX w. spowodowało spadek liczebności populacji. Obecnie populacje lokalnie rosną, np. w okolicach Warszawy ze względu na objęcie ochroną starych drzew. Wśród rodzimych gatunków muchołówek ta jest najmniejsza.

To gatunek głównie wschodnioeuropejski. W okresie lęgowym występuje w Europie Środkowej (od nizin po wysokie góry), Finlandii, Archangielsku i południowej Szwecji po środkową i wschodnią część Europy Południowej (południe Albanii i północna Grecja). Zachodnia granica przebiega przez Danię, Holandię, Austrię, Niemcy (wschodnią Bawarię, Brandenburgię i Saksonię) i Słowenię, a wschodnia przez Ural. To ptak wędrowny na dalekie dystanse.

Bez białego lusterka na skrzydle i bez ciemnych plamek na czole i piersi. Samiec ubarwieniem bardzo podobny do rudzika, od którego różni się tym, że czerwień piersi nie sięga oka, a brzegi ogona są białe. Jeśli ma ponad 2 lata, to ma rdzawe podgardle i pierś (wcześniej brak tej barwy). Wierzch jego głowy i policzki są szare, grzbiet i wierzch skrzydeł brązowy. Pełna szata wykształca się w trzecim roku życia. Młode samce nie mają plamy na podgardlu i piersi. W tym miejscu znajdują się żółtobrązowe piórka, między którymi widać pojedyncze rdzawe.

W charakterystycznej ostrzegawczej postawie ptak pokazuje swoje białe zewnętrzne sterówki – rozpościera ogon i potrząsa nim, wydając przy tym dwusylabowe „tiidel tiidel”. Osobniki młodociane i samice są z wierzchu, na głowie, karku, grzbiecie, wierzchu skrzydeł, brązowe. Obie płci mają kuper o takim samym kolorze co grzbiet, a spód ciała brudnobiały.

W przeciwieństwie do innych muchołówek brakuje czarno-białego kontrastu. Ma też większe wymagania do gniazdowania niż muchołówka żałobna i białoszyja oraz jest od nich mniejsza (znacznie mniejsza też od wróbla). Średnie wymiary: długość ciała: 11,5 cm, rozpiętość skrzydeł: 20,5 cm, masa ciała: 9–11 g.

Samica i osobniki młodociane przypominają upierzeniem samicę muchołówki żałobnej, ale nie mają białych plam na wierzchu skrzydeł. Podobne rudziki mają rdzawą plamę nie tylko na szyi i piersi, ale i na policzkach oraz czole. Cechą charakterystyczną u opisywanej muchołówki małej jest jednak przede wszystkim ciemny koniec ogona i białe plamy u jego nasady.

To ptak typowo dzienny o największej aktywności w godzinach porannych. W miejscu gniazdowania można zobaczyć go pojedynczo, w parach lub grupach rodzinnych. Trudny do zauważenia, gdyż większość czasu przebywa w koronach drzew, gdzie prowadzi skryty tryb życia. Można go zobaczyć jak macha ogonem, czasem go stawiając, podczas gdy jego skrzydła zwisają.

Występuje na terenie całej Polski w starych liściastych i mieszanych lasach nizin, wyżyn i gór o bogatym podszycie, ze względu jednak na to, że tego rodzaju drzewostany zachowały się w niewielu okolicach, należy obecnie do ptaków rzadszych. Spotkać go można w mieszanych buczynach górskich i podgórskich oraz w lasach jodłowo-bukowych (naturalnych i zbliżonych do pierwotnych). Przebywa wysoko w koronach drzew (preferuje te próchniejące). Przy występowaniu zwartych lasów liściastych jego areał w Europie rozpada się na izolowane stanowiska.

Wymaga ponad 80–100 letnich drzewostanów, cienistych, próchniejących i z liczną entomofauną, która zapewni mu pokarm. Sporadycznie samce słyszano w dojrzałych świerczynach z nielicznym udziałem starych buków oraz w dużych zadrzewieniach śródpolnych. Preferuje miejsca wilgotne i zacienione, np. zalewiska.

Pokarm to owady, przeważnie dwuskrzydłe – muchy i małe motyle (również ich larwy i poczwarki), oraz pajęczaki. Wymaga dużych ich ilości. Łowi je w koronach drzew w locie, najpierw wypatrując ofiar z eksponowanego miejsca, np. z suchej, bezlistnej gałęzi. W pogoni może dotrzeć do dość gęstych krzaków i zadrzewień w parkach. Może też je zbierać ze spodniej strony liści, zawisając w powietrzu jak koliber. Pod koniec lata dieta staje się bardziej roślinna. Pojawiają się w niej owoce bzu czarnego i koralowego.

Początek okresowi godowemu daje fletowy śpiew samca, wabiąc tym samym samicę przelatywaniem w pobliżu wybranej dziupli. Ten przylatuje wiosną o kilka dni wcześniej niż samica. Tworzone pary są monogamiczne. W czasie wyprowadzania lęgów muchołówki małe stają się ptakami terytorialnymi – samiec odzywa się do 300 m od gniazda. Obszar jest dużo większy w porównaniu z innymi gatunkami muchołówek. W populacji liczebnie samce przewyższają samice. Te, które nie przystępują do rozrodu, śpiewają bardzo intensywnie do końca czerwca.

Okres lęgowy trwa od czerwca do lipca – 1 lęg w ciągu roku. Gniazdo buduje w płytkiej półotwartej dziupli (także w skrzynce lęgowej o większym otworze zawieszonej 2 m nad ziemią, odległość między nimi 20–30 m), w niszy, szczelinie drzewa, za odstającą korą lub w kącie gałęzi, luźno usłane z suchych źdźbeł traw, liści, delikatnych korzeni i mchu. Wysłane jest drobnym włosiem, zielonym mchem i liśćmi. Jego średnica dochodzi do 10 cm i budowane jest przez samicę.
5–7 jaj, na kremowym lub zielonkawym tle obficie nakrapiane rdzawymi plamkami. Znoszone są w połowie maja. Przylot w maju, odlot w sierpniu.

Opieka nad potomstwem nie różni się od tego, w jaki sposób robią to inne pokrewne gatunki. Wysiadywanie trwa od 13 do 14 dni. Pisklęta w gnieździe pozostają około 2 tygodni. Karmią je oboje rodzice, również do dwóch tygodni po opuszczeniu dziupli. Przez krótki czas młode po opierzeniu nadal trzymają się w pobliżu gniazda. Dojrzałość płciowa osiągana jest w 2 roku życia.
Liczebność j populacji dla Europy z 2015 roku, mieści się w przedziale 6,5–10,5 milionów dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za wzrostowy.

Na terenie Polski muchołówka mała jest objęta ścisłą ochroną gatunkową. Szkodzi jej deszczowa aura latem, drapieżniki gniazdowe i nieodpowiednia gospodarka leśna: nadmierne wycinanie starych drzew liściastych, usuwanie martwych i obumierających drzew z krajobrazu.

 

 

Źródło: niezalezna.pl

#Muchołówka mała