Ciekawostki turystyczne: Zamek w Będzinie
Na zachodnim krańcu Jury wznosi się piękna sylwetka będzińskiego zamku. Budowla stanowi perełkę polskiej architektury obronnej, choć nie jest znaczących rozmiarów. Zamek Będziński to średniowieczna warownia obronna wzniesiona w połowie XIV wieku przez Kazimierza Wielkiego w systemie tzw. Orlich Gniazd w Małopolsce, 4,5 km od granicy ze Śląskiem, na wzgórzu nad Czarną Przemszą; wielokrotnie niszczona, odbudowana w 1956.
Historia fortyfikacji w Będzinie sięga IX wieku. Już wtedy na Górze Zamkowej wzniesiono gród, prawdopodobnie należący do plemienia Wiślan lub jego zachodniego odłamu.
W 2 połowie XIII wieku, prawdopodobnie za panowania Bolesława Wstydliwego, w obrębie grodu wzniesiono kamienny stołp – wieżę, istniejącą do dziś. W 1349 Kazimierz Wielki dobudował do niej zamek, który składał się początkowo z zamku górnego (ta część – po przebudowach – istnieje do dziś) otoczonego dwoma pierścieniami murów, oraz dolnego, z bramą wjazdową od strony północnej (do dziś zachowane dolne partie murów). Budowa zamku związana była ściśle z utratą Śląska i jego przejściem pod panowanie czeskie (1348) – granica między Koroną Polską, a Czeską przebiegała wówczas po linii Czarnej Przemszy, a więc u samego podnóża zamku.
W sierpniu 1588 zamek stał się miejscem pertraktacji, prowadzonych przez pełnomocników cesarza Rudolfa II z Polską, o zwolnienie uwięzionego po bitwie pod Byczyną (24 I 1588) Maksymiliana Habsburga, pretendenta do korony polskiej. w Olkuszu. W rezultacie obrad dzięki mediacji Aldobrandiniego na ratuszu Czeladzi 9 marca 1589 podpisano tzw. pakta będzińskie (układ bytomsko-będziński). Po załatwieniu wszelkich formalności Maksymiliana przewieziono 6 września 1589 do Będzina, skąd w towarzystwie biskupa Wawrzyńca Goślickiego, Mikołaja Zebrzydowskiego i pocztu husarii polskiej odesłany został na graniczny most na Brynicy pod Czeladzią.
W 1616 zamek wraz z częścią miasta spłonął. Warownię na własny koszt odbudował starosta będziński Andrzej Dębiński – podstoli krakowski. Jednak już w czasie tzw. potopu szwedzkiego w latach 1655–1656 zamek znów został spalony i częściowo zburzony. W 1660 lustratorzy królewscy zjechali do Będzina, rozkazali zamek odbudować co nastąpiło w 1665.
19 lub 20 sierpnia 1683 według tradycji zamek gościł Jana III Sobieskiego z żoną Marysieńką oraz poselstwo cesarza Leopolda I Habsburga z generałem hr. Antonem Caraffą (zm. 1693) na czele. Sobieski właśnie zmierzał z odsieczą pod Wiedeń (do wydarzenia tego nawiązuje przechodzący pod zamkiem turystyczny Szlak Husarii Polskiej).
15 września 1696 na zamek przybył August II Mocny (1677–1733), a w 1797 r. Stanisław August Poniatowski. Po drugim rozbiorze Polski zamek wraz z posiadłościami zarząd pruski podarował jednemu z Hohenzollernów na własność, który bezprawnie oddał go na mocy kontraktu z 19 lipca 1802 w wieczystą dzierżawę mieszczanom będzińskim.
W 1833 przybył do Będzina w celu podźwignięcia tutejszego górnictwa komisarz Banku Polskiego, a także miłośnik pamiątek narodowych, hr. Edward Raczyński. Gdy ujrzał romantyczne zwaliska zamku postanowił go odbudować. Już w 1834 r. zamek wrócił do świetności według projektu architekta i budowniczego włoskiego Franciszka Marii Lanciego, mieszkającego w Krakowie.
Opracowując projekt odbudowy zamku wprowadził do surowej, gotyckiej bryły elementy romantycznej architektury pseudogotyckiej. Wycięto w średniowiecznych murach ślepe strzelnice, założono ślepe machikuły, zmniejszono grubość murów wieży czworobocznej w celu uzyskania większych powierzchni, wprowadzono duże, obramowane opaskami ceglanymi okna; wybitnie też obniżono wieżę cylindryczną.
W 1849 znów popadł w ruinę. W 1929 r przystąpiono do odbudowy - projekt i plan odbudowy sporządził prof. Adolf Szyszko-Bohusz. W czasie prac budowlanych odnaleziono wiele zabytkowych przedmiotów (ostrogi, miecze, mizerykordie, topory, toporek kamienny, klucze gotyckie, majolika, grosze Wacława II), które przechowywano w Magistracie.
Obecny wygląd zamek zawdzięcza przebudowie neogotyckiej z 1834 przeprowadzonym przez Franciszka Marię Lanciego oraz pracom rekonstrukcyjnym przeprowadzonym w latach 1952-56 według projektu inż. Zygmunta Gawlika. Pierwotnie wieża okrągła była znacznie wyższa niż obecnie i prawdopodobnie miała zwieńczenie ceglane. Budynek mieszkalny nie miał wyodrębnionej wieży kwadratowej – w obu swych częściach miał tę samą liczbę kondygnacji (kasztel). Zamek posiadał w średniowieczu także dodatkową część otoczoną murem z bramą, której jednak nie odtworzono.
Zamek górny otaczały dwa przedzielone bramami mury obwodowe, pomiędzy którymi wiodła droga prowadząca na dziedziniec. Istniejący dziś jedynie w formie resztek fundamentów zamek dolny znajdował się na zachód od zamku – posiadał dodatkowy mur obronny, czworoboczną basztę i bramę wychodzącą na północ.
Dzisiaj na zamkowym dziedzińcu po lewej stronie widoczna jest XIII-wieczna baszta obronna - najstarszy zachowany okoliczny obiekt, a po prawej stronie budynek mieszkalny z basztą kwadratową. We wnętrzach mieści się Muzeum Zagłębia ze stałą ekspozycją broni i uzbrojenia od X po XX wiek. Zamek w Będzinie to jeden z nielicznych kompletnych obiektów na Jurze, którego wnętrza udostępnione są dla turystów.
Źródło: niezalezna.pl
