Ciekawostki turystyczne: Gdańsk - twierdza Wisłoujście
Twierdza Wisłoujście jest budowlą obronną powstałą w okresie od końca XV do 2 poł. XIX w. Wzniesiona została dla zabezpieczenia wejścia z morza do portu miasta Gdańsk i nazywana Bramą do Rzeczpospolitej. Dziś jest jedynym historycznym morskim założeniem obronnym na całym wybrzeżu Morza Bałtyckiego. Twierdza zaliczana jest do najwybitniejszych dzieł architektury militarnej. Jest znakomitym przykładem rozwoju sztuki fortyfikacyjnej Północnej Europy na przestrzeni ponad czterech stuleci. W 2018 r. budowla została uznana za pomnik historii.
Twierdza Wisłoujście usytuowana jest w północno-wschodniej części Gdańska, na prawym brzegu Martwej Wisły, przy ul. Stara Twierdza 1. Składa się z czterech zasadniczych elementów obronnych. Najstarszymi są budowle powstałe jeszcze średniowieczu – pochodząca z końca XV w. wieża – Latarnia oraz otaczająca ją okrągła basteja – Wieniec z 3 ćw. XVI w. wyposażona na dwóch kondygnacjach w działobitnie oraz podziemną kondygnację magazynową. Umocnienia te osłonięte są nowożytnym czterobastionowym, otoczonym mokrą fosą fortem Carré. Murowano-ziemna budowla oparta jest na rzucie kwadratu o długości boku ok. 150 m. Bastiony o ostrym kącie czołowym i cofniętych barkach są skazamatowane, od góry przykryte nasypami ziemnymi, posiadają naroża wzmocnione granitowymi ciosami.
We wnętrzu, w cofniętych barkach osłoniętych uchem znajdują się stanowiska ogniowe. Do wnętrza fortu prowadzi usytuowana w kurtynie wschodniej okazała, zbudowana z granitowych ciosów brama. Od strony dziedzińca do Wieńca przylegają domy służące dawniej oficerom i komendantowi twierdzy, a naprzeciwko nich, wzdłuż kurtyny wschodniej, usytuowane są dwukondygnacyjne koszary. Całość otacza Szaniec Wschodni – pięciobastionowe ziemne dzieło obronne z własną fosą zbudowane wg. szkoły staroholenderskiej.
W 1482 r. w miejscu spalonej strażnicy wybudowano murowaną wieżę – Latarnię. W latach 1562-63 otoczono ją, wzorowaną na obiektach włoskich, okrągłą basteją z działobitniami – tzw. Wieńcem. W latach 1586-87 wybudowano fort Carré - nowe dzieło obronne powstało na rzucie zbliżonym do kwadratu wraz z czterema skazamatowanymi bastionami. Przykryto je nasypami ziemnymi, a we wnętrzu zlokalizowano stanowiska ogniowe. Otoczony fosą fort dostępny był od wschodu przez okazałą, zbudowaną z granitowych ciosów renesansową bramę (1602). Kolejna rozbudowa zespołu miała miejsce w latach 1624–1626 powstał Szaniec Wschodni z pięcioma ziemnymi bastionami. Całkowite zamknięcie drogi wiślanej dopełniła w 1627 r. budowa na lewym, zachodnim brzegu rzeki Szańca Zachodniego (z dwoma półbastionami). W XVII w. Wieniec od dziedzińca obudowano ceglanymi, piętrowymi domkami przeznaczonymi dla oficerów i komendanta twierdzy, a wzdłuż kurtyny wschodniej wybudowano ceglane, piętrowe koszary.
Dzięki prowadzonym w pierwszych dziesięcioleciach XVII w. efektownym pracom fortyfikacyjnym Twierdza Wisłoujście stała się obiektem bardzo trudnym do zdobycia. W czasie wojny trzydziestoletniej Szwedzi odstąpili od prób jej przejęcia, ograniczając się do blokady morskiej gdańskiego portu. W dniu 28 listopada 1627 r. stacjonująca w twierdzy polska flota na redzie gdańskiego portu stoczyła z okrętami szwedzkimi zwycięską bitwę morską, która przeszła do historii pod nazwą Bitwa pod Oliwą.
W ciągu kolejnych dekad rozbudowywano umocnienia bastionowe. Ostatnie istotne prace fortyfikacyjne na terenie Szańca Wschodniego podjęto w 1868 r.
Po 1920 i demilitaryzacji Wolnego Miasta Gdańska twierdza ostatecznie straciła znaczenie wojskowe i stała się siedzibą klubów żeglarskich. Wzdłuż murów fortu Carré powstały pomosty do cumowania żaglówek, a w części północnej Szańca Wschodniego warsztaty szkutnicze i hangary.
Podczas II wojny światowej kazamaty przeznaczono na magazyny, a z czasem całość zamieniono na szpital polowy. W marcu 1945 w wyniku ostrzału artyleryjskiego częściowemu zniszczeniu uległa Latarnia, część Wieńca, dachy domów oficerskich i najwyższa kondygnacja koszar. W 2 połowie lat 50. XX w. rozpoczęto odbudowę zabytku. W 1959 r. cały zespół objęto ochrona prawną, a roku 1974 przekazano Muzeum Historycznemu Miasta Gdańska, które systematycznie prowadzi proces rewaloryzacji zabytku i udostępnia go turystom.
Źródło: niezalezna.pl
