Jimmy Carter, właściwie James Earl Carter Jr., urodzony 1 października 1924 roku w Plains w stanie Georgia, to amerykański polityk, działacz społeczny i filantrop. Był 39. prezydentem Stanów Zjednoczonych, pełniąc urząd w latach 1977–1981 jako przedstawiciel Partii Demokratycznej. Po zakończeniu prezydentury zasłynął jako jeden z najbardziej zaangażowanych byłych prezydentów, szczególnie w dziedzinie praw człowieka, mediacji pokojowych i działalności charytatywnej.
Carter rozpoczął swoją karierę polityczną w latach 60., najpierw jako senator stanowy Georgii (1963–1967), a następnie jako gubernator tego stanu (1971–1975). Jako gubernator zasłynął z postępowego podejścia do kwestii rasowych i reform administracyjnych, co pomogło mu zyskać popularność na arenie ogólnokrajowej.
W 1976 roku Carter wygrał wybory prezydenckie, pokonując urzędującego prezydenta Geralda Forda. Jego kampania skupiała się na potrzebie przywrócenia uczciwości i przejrzystości w polityce po skandalu Watergate, co przysporzyło mu szerokiego poparcia społecznego.
Prezydentura (1977–1981)
Podczas swojej prezydentury Carter koncentrował się na promowaniu praw człowieka, reformach energetycznych i rozwiązywaniu konfliktów międzynarodowych. Jego najważniejsze osiągnięcia obejmują:
- Porozumienia z Camp David (1978) – mediacja między Egiptem a Izraelem, która zakończyła się podpisaniem historycznego traktatu pokojowego.
- Traktaty o Kanale Panamskim – przekazanie kontroli nad Kanałem Panamskim Panamie.
- promocję polityki energetycznej, która miała na celu zmniejszenie zależności USA od ropy naftowej.
Jednak jego prezydentura była również naznaczona kryzysami, takimi jak wysoka inflacja, kryzys energetyczny oraz kryzys zakładników w Iranie, który trwał 444 dni i znacząco osłabił jego popularność. W 1980 roku przegrał reelekcję z Ronaldem Reaganem.
Działalność po prezydenturze
Po opuszczeniu Białego Domu Carter poświęcił się działalności charytatywnej i pokojowej, zakładając w 1982 roku Carter Center – organizację non-profit zajmującą się promowaniem demokracji, walką z chorobami i mediacją w konfliktach zbrojnych. Był również aktywnym uczestnikiem programów Habitat for Humanity, pomagając budować domy dla potrzebujących.
W 2002 roku otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla za swoje wysiłki na rzecz rozwiązywania konfliktów międzynarodowych, promowania demokracji i obrony praw człowieka.
Carter miał kilka problemów zdrowotnych, w tym czerniaka, który rozprzestrzenił się na wątrobę i mózg. W ostatnich latach swojego życia podupadł na zdrowiu i w lutym 2023 r. trafił pod opiekę hospicyjną, a kilka miesięcy później wstrząsnęła nim śmierć żony, Rosalynn, z którą przeżył wspólnie 77 lat. Jak jednak pisał "New York Times", według wnuków byłego prezydenta w ostatnich miesiącach jego stan się poprawił.
Swoje małżeństwo z Rosalynn nazywał "najważniejszą rzeczą w moim życiu". Mieli trzech synów - Johna Williama (ur. 1947), Jamesa Earla III (ur. 1950) i Donnela Jeffreya (ur. 1952) oraz jedną córkę: Amy Lynn (ur. 1967).
