Pierwszym znaczącym krokiem prezydenta Szawkata Mirzijojewa było porzucenie systemu zarządzania istniejącego od 25 lat i wdrożenie pięcioletniego programu reform dla zapewnienia długoterminowego rozwoju Uzbekistanu.'
Komunikacja państwo-obywatel
W celu zapewnienia przestrzegania praw człowieka, nawiązania dialogu z narodem, rozpoznania i rozwiązywania jego problemów i potrzeb powołano zupełnie nową instytucję – wirtualne i ludowe zastępstwa prezydenta. Struktury te w krótkim czasie stały się skutecznym narzędziem analizy działań organów administracji publicznej, a także pozwoliły na dogłębną diagnozę problemów w poszczególnych regionach oraz zwiększenie odpowiedzialności organów państwowych i urzędników wobec społeczeństwa, wprowadzając kryteria oceny ich działalności.
Recepcjoniści ludowi we wszystkich regionach, dzielnicach i miastach republiki zapewniają bezpośredni dialog z ludnością, szybko rozwiązują pojawiające się problemy, eliminują niedociągnięcia, a także gwarantują ochronę praw i interesów osób fizycznych i prawnych. Są upoważnieni do systematycznego badania działalności organów państwowych, składania obowiązkowych oświadczeń do rozpatrzenia w organach państwowych, jak również pociągnięcia do odpowiedzialności dyscyplinarnej urzędników, którzy dopuścili się naruszeń prawa, łącznie z możliwością zwolnienia ich ze stanowiska.
W ostatnim czasie wdrożono możliwość składania poprzez strony internetowe wszystkich ministerstw i departamentów wniosków i skarg online, na które można otrzymać terminową odpowiedź.
Utworzono system organizowania regularnych spotkań szefów administracji prezydenta, ministerstw i departamentów, burmistrzów regionów, miast i powiatów z mieszkańcami Uzbekistanu. Tylko w ubiegłym roku odbyło się ponad 19 tys. takich wyjazdowych spotkań, podczas których podjęto działania mające na celu rozwiązanie ponad 124 tys. zgłoszonych problemów przez ok. 120 tys. przedstawicieli ludności.
źródło: Ambasada Republiki Uzbekistanu w Rzeczypospolitej Polskiej
Zwiększanie roli parlamentu
Nowoczesny Uzbekistan chce w praktyce zapewnić konstytucyjne prawo obywateli do wolności myśli, słowa i przekonań, do możliwości wyszukiwania, uzyskania i rozpowszechniania pożądanych informacji, co zyskało uznanie społeczności międzynarodowej. Prezydent sprawił, że działalność organów administracji publicznej stała się transparentna, stworzono również przestrzeń do swobodnego wyrażania krytycznej opinii.
Podjęte w ostatnich latach kroki w celu zwiększenia roli parlamentu (Olij Majlis) w systemie władzy publicznej, dalszego rozszerzenia jego uprawnień, umożliwiając tym samym podejmowanie najważniejszych zadań z zakresu polityki wewnętrznej i zagranicznej kraju oraz sprawowania kontroli parlamentarnej nad działalnością władzy wykonawczej, charakteryzują się również naciskiem na zapewnienie skuteczności reform. Szczególnie istotne stało się ustalenie procedury zatwierdzania kandydatów na członków rządu przez izbę ustawodawczą Olij Majlis i prezydenta. Wdrożono również praktykę regularnego wysłuchiwania przez posłów izby Olij Majlis wystąpień kandydatów, podczas których przedstawiają oni swój pogram działań. Z kolei kandydatury na kierowników regionalnych, powiatowych i miejskich organów państwowych są również zatwierdzane przez odpowiednich posłów ludowych Kangash. Ustalono procedurę kwartalnego dostarczania raportów z ich działalności lokalnym kangashom.
Szacunek i tolerancja
Zupełnie nowe podejście w procesie budowy nowego Uzbekistanu można zaobserwować w kwestiach zapewnienia międzyreligijnej i międzywyznaniowej tolerancji. Obecnie w kraju istnieje 16 wyznań religijnych i 2276 religijnych organizacji. Wśród nich są 2093 organizacje muzułmańskie, 166 chrześcijańskich, 8 wspólnot żydowskich, 6 wspólnot bahaickich, 1 stowarzyszenie krysznaitów, świątynia buddyjska oraz międzywyznaniowe Towarzystwo Biblijne Uzbekistanu.
Najważniejszym punktem w tej kwestii stało się niewątpliwie podpisanie specjalnej rezolucji ONZ „Oświecenie i tolerancja religijna", przedstawionej na 72. sesji tego organu we wrześniu 2017 r. Przyjęcie wspomnianego dokumentu zostało zainicjowane przez prezydenta Szawkata Mirzijojewa.
Na posiedzeniu plenarnym Zgromadzenia Ogólnego 12 grudnia 2018 r. opracowany przez Uzbekistan projekt dokumentu został jednogłośnie poparty przez wszystkie kraje członkowskie ONZ. Głównym celem rezolucji jest zapewnienie powszechnego dostępu do edukacji i wyeliminowanie analfabetyzmu. Dokument wzywa również do „ustanowienia wzajemnej tolerancji i szacunku, zapewnienia wolności religijnej, ochrony praw wierzących i niedopuszczenia do ich dyskryminacji".
Obecnie w kraju działają takie religijne instytucje edukacyjne jak Międzynarodowa Akademia Islamska Uzbekistanu, Uniwersytet Islamski w Taszkencie, wyższa Madrasa Miri Arab, Szkoła Hadisoznawstwa, 9 madras, w tym 2 specjalistyczne instytucje edukacyjne dla kobiet, seminarium prawosławne w Taszkencie oraz seminarium chrześcijańskie w Taszkencie.
W ostatnich latach w Uzbekistanie zrewidowano podejście do wdrażania środków przeciwdziałających ekstremizmowi religijnemu i terroryzmowi. Nacisk kładziony jest na aktywne prowadzenie działań profilaktycznych i edukacyjnych wśród ludności. Wszystkie wysiłki podejmowane w tej dziedzinie opierają się na idei „oświecenie a ignorancja".
We wrześniu 2018 r. zatwierdzono procedurę zwolnienia z odpowiedzialności karnej obywateli Republiki Uzbekistanu, którzy wyniku błędnych założeń znaleźli się w składzie terrorystycznych, ekstremistycznych lub innych zabronionych organizacji i grup. Obywatele, którzy wkroczyli na ścieżkę naprawy, mieli możliwość powrotu do społeczeństwa, do swoich rodzin, spokojnego życia, aby wypełnić swój duchowy i moralny obowiązek. Jednym z ważnych kroków rehabilitacji osób zaangażowanych w religijne prądy ekstremistyczne jest stosowanie wobec nich aktów ułaskawienia.
Ponadto z osobistej inicjatywy prezydenta Szawkata Mirzijojewa przeprowadzono cztery etapy operacji humanitarnej mehr (dobro). W jej ramach 220 obywateli Uzbekistanu (także kobiet i dzieci) mogło wrócić do kraju specjalnymi samolotami m.in. z Syrii i Afganistanu. Znaleźli się oni za granicami ojczyzny będąc pod wpływem obcych prądów ideowych, stracili tam małżonka lub rodziców.
Udzielono im specjalistycznej pomocy medycznej i psychologicznej. Dzieciom zapewniono miejsca w przedszkolach i szkołach, a kobiety zatrudniono w szkołach. Państwo podjęło wszelkie środki, aby mogli powrócić do zdrowego, spokojnego życia i dostosować się do środowiska. Wydano im również paszporty potwierdzające tożsamość, akty urodzenia i inne niezbędne dokumenty.
Nowe reformy, nowe społeczeństwo, nowe prawa
W oparciu o nowy pomysł „Inicjator reform – całe społeczeństwo" w kraju kładzie się szczególny nacisk na dalszy rozwój instytucji kontroli społecznej, poprawę możliwości funkcjonowania niepaństwowych organizacji non-profit, zwiększenie wpływu obywateli na sprawy państwa i społeczeństwa, wprowadzenie nowoczesnych mechanizmów partnerstwa publiczno-prywatnego. Ogólnie rzecz biorąc, priorytetem jest ustanowienie dialogu systemowego państwa, obywateli oraz instytucji społeczeństwa obywatelskiego.
Obecnie w Uzbekistanie istnieje około 10 tys. niepaństwowych organizacji non-profit. W obliczu pandemii z inicjatywy NNO podjęto ogromne wysiłki na walkę z koronawirusem, organizowano akcje charytatywne, zainicjowane programy na rzecz zdrowia obywateli były niezwykle skuteczne.
W Uzbekistanie prowadzone są systemowe prace, mające na celu wzmocnienie legislacyjnych i organizacyjnych ram prawnych w zakresie ochrony praw człowieka. Kładzie się nacisk na wdrożenie międzynarodowych standardów praw człowieka w krajowym ustawodawstwie i wypełnianie w tym zakresie zobowiązań międzynarodowych, jak również intensyfikowana jest współpraca z międzynarodowymi organizacjami działającymi w tym obszarze.
Uzbekistan podpisał ponad 80 międzynarodowych dokumentów dotyczących praw człowieka, w tym 6 głównych traktatów i 4 fakultatywnych protokołów ONZ, na bieżąco przedstawia Radzie Praw Człowieka i komitetom traktatowym ONZ krajowe raporty dotyczące realizacji ich wytycznych.
Przyjęcie długoterminowej strategii wdrażania praw człowieka służy skutecznej realizacji polityki publicznej w tej dziedzinie, kształtowaniu szacunku dla praw i wolności człowieka, dalszemu wzmacnianiu autorytetu kraju na arenie międzynarodowej.
W obliczu złożonych procesów geopolitycznych zachodzących na świecie, pandemii koronawirusa i globalnego kryzysu gospodarczego Uzbekistan aktywnie prowadzi otwartą i pragmatyczną politykę zagraniczną. W wyniku zdecydowanych wysiłków na arenie międzynarodowej Uzbekistan po raz pierwszy w historii został wybrany członkiem Rady Praw Człowieka ONZ.
W kwestii walki z pracą przymusową w Uzbekistanie od 2018 r. pojawiły się również pozytywne zmiany. Rozporządzeniem rządu zwiększono odpowiedzialność za pracę przymusową. W wyniku wdrożenia środków zapobiegawczych i organizacyjnych w celu zwalczania handlu ludźmi i pracy przymusowej w 2019 r.liczba przestępstw związanych z handlem ludźmi spadła o 22 proc.
Oczywiście, wraz z osiągniętymi sukcesami w zapewnieniu skuteczności reform wdrożonych w Uzbekistanie istnieje wiele problemów i wad, które czekają na rozwiązanie. Podejmowane są niezbędne działania w celu ich stopniowego eliminowania, a jak przyznał szef państwa, procesy demokratyczne już się nie cofną.
