28 lutego 2013 r. papież Benedykt XVI dobrowolnie przestał być biskupem Rzymu. Decyzja taka we współczesnej historii Kościoła pozostaje bez precedensu - poprzednim papieżem, który zrzekł się kontynuowania misji na tronie Piotrowym był Grzegorz XII, sprawujący pontyfikat w początkach XV w.
Decyzję o swojej rezygnacji z posługi biskupa Rzymu Benedykt XVI zadeklarował 11 lutego 2013 r. podczas Konsystorza.
- W pełni świadom powagi tego aktu, z pełną wolnością, oświadczam, że rezygnuję z posługi Biskupa Rzymu, Następcy Piotra, powierzonej mi przez Kardynałów 19 kwietnia 2005 roku, tak, że od 28 lutego 2013 roku, od godziny 20.00, rzymska stolica, Stolica św. Piotra, będzie zwolniona (sede vacante) i będzie konieczne, aby ci, którzy do tego posiadają kompetencje, zwołali Konklawe dla wyboru nowego Papieża -
zaznaczył w specjalnym oświadczeniu Benedykt XVI.
28 lutego 2013 r. o 11:00 Benedykt XVI po raz ostatni spotkał się z kardynałami, a o 17:00 udał się do Castel Gandolfo. Zgodnie z zapowiedzią - o 20:00 kard. Joseph Ratzinger przestał być biskupem Rzymu i przyjął tytuł "emerytowanego papieża". Na Stolicę Piotrową konklawe niespełna dwa tygodnie później wybrało Argentyńczyka, Jorge Mario Bergoglio, który przyjął imię Franciszek. Benedykt XVI 23 marca 2013 r. spotkał się ze swoim następcą.
Wraz z Franciszkiem brał udział w niektórych uroczystościach, m.in. kanonizacji dwóch papieży - Jana Pawła II oraz Jana XXIII, gdzie był jednym z koncelebransów.
Obecnie emerytowany papież ma 90 lat i mieszka w dawnym budynku klasztornym w Ogrodach Watykańskich.