Triduum Paschalne: Dziś Wielki Piątek. Co trzeba wiedzieć o symbolice liturgii Męki Pańskiej?

W świątyniach katolickich przygotowuje się i odwiedza Groby Pańskie. Nie odprawia się w tym dniu mszy świętej, jedynie po południu celebrowane jest nabożeństwo, podczas którego śpiewa się pieśni o krzyżu i tajemnicy Komunii Świętej. Czytane są odpowiednie fragmenty Pisma Świętego. Bywa też, że odtwarzane jest całe kalwaryjskie misterium Męki Pańskiej, po którym wierni czuwają przy symbolicznym Grobie Jezusa aż do Wielkiej Nocy.

 

Liturgia Krzyża
Wielki Piątek to przede wszystkim liturgia Krzyża. Wszystko zaczyna się od wejścia celebransa. W kościele jest cisza, nic się nie śpiewa na wejście. Celebrans pada na twarz przed ołtarzem i następuje dłuższa chwila milczenia. Całe zgromadzenie klęczy, jest to chwila intensywnej, skupionej modlitwy. Tajemnicy Wielkiego Piątku nie da się wyrazić słowami, trzeba pomilczeć, trzeba się bardzo uniżyć przed Panem Bogiem. Postawy celebransa i zgromadzenia jasno to wyrażają. Później od razu odmawia się modlitwę na rozpoczęcie, nawet bez pozdrowienia „Pan z wami” i następuje Liturgia Słowa, której centrum stanowi uroczyste czytanie Męki Pańskiej.

Adoracja krzyża
W miejscu, gdzie we Mszy św. jest Modlitwa Eucharystyczna, w Wielki Piątek jest Adoracja Krzyża. Ta tradycja liturgiczna zaczerpnięta została z liturgii jerozolimskiej. Po odkryciu w IV wieku relikwii Krzyża Świętego, w Wielki Piątek w Jerozolimie oddawano temu Krzyżowi cześć. Przez kilka godzin biskup siedział, trzymając w rękach relikwie, a wierni podchodzili i oddawali im cześć poprzez pocałunek. Na Paschę do Jerozolimy przyjeżdżali pielgrzymi z całego świata, więc trwało to bardzo długo, całymi godzinami. U nas to trwa krócej, ale ważne, żeby się nie spieszyć i żeby nie podawać do ucałowania więcej niż jednego krucyfiksu. Przepisy wyraźnie tego zabraniają.

Fioletowa barwa
Przykrywanie krzyża fioletem wzięło się z zupełnie innej tradycji — z tradycji pokazywania Pana Jezusa ukrzyżowanego. W starożytności krzyże nie pokazywały Pana Jezusa ukrzyżowanego, takie zaczęto robić dopiero od późnego średniowiecza. Ale i wtedy na krzyżu pokazywano Chrystusa jako Króla, jako Pana chwalebnego — czyli zgodnie z tą tradycją, jaką mamy zapisaną w Ewangelii Janowej. Bardzo często Pan Jezus na krucyfiksach z X w. ma na przykład koronę albo ornat kapłański. Jest pokazany jako ktoś, kto panuje, zasnął, nawet jeśli ma rany, przebite ręce, to nie odbiera Mu to niczego z majestatu królewskiego.  Zakrywano Go ze względu na tę królewskość. Czytając podczas Wielkiego Piątku Ewangelię Janową dowiadujemy się, że Król dokonuje swego dzieła. A potem następuje odsłonięcie splendoru krzyża, a więc pokazanie tego samego raz jeszcze w rytuale. I adoracja Króla Ukrzyżowanego.

Komunia Święta
Po adoracji krzyża jest Komunia św. Co ciekawe — jest to jeden z najbardziej niejasnych historycznie rytuałów tego dnia. W historii bywało tak, że Komunia św. w Wielki Piątek raz była, a raz jej nie było. Były tradycje, zgodnie z którymi Komunia św. w Wielki Piątek "nie miała sensu", ponieważ podkreślano, że jest to sakrament Zmartwychwstałego, a tu celebrujemy liturgię krzyża. Od Wielkiego Piątku aż do Wigilii Paschalnej przyklęka się przed krzyżem, oddając Mu cześć, tak jak oddaje się go Eucharystii. Dlatego niektórym wydawało się, że Adoracja Krzyża jest, podobnie jak Komunia, zjednoczeniem z Ukrzyżowanym. Najciekawsze jest to, że nie było żadnej zasady. W starożytnym Rzymie wszędzie była Komunia, ale w katedrze na Lateranie nie było. W jednym mieście mogły istnieć dwa zupełnie różne zwyczaje liturgiczne. Obecnie Kościół przyjął, że Komunia w Wielki Piątek jest udzielana. Z racji tego, że w Wielki Piątek nie jest sprawowana Eucharystia, tego dnia nie odbywa się konsekracja komunikantów. Z tego właśnie względu kapłani dbają o przygotowanie i konsekrację większej liczby komunikantów w trakcie Mszy Św. w Wielki Czwartek.

Grób Pański
Tradycja Grobu Pańskiego jest typowo polska. W średniowieczu bardzo często zamiast Najświętszego Sakramentu wkładano do grobu po prostu krucyfiks. Krzyż znajdował się tam aż do chwili, kiedy obleczony w stułę wynoszony był na czele procesji rezurekcyjnej. Teraz Grób Pański buduje się chyba tylko w Polsce. Także zwyczaj czuwania przy grobie ostał się tylko u nas. Zamiast krzyża wystawia się monstrancję otuloną welonem — za chwilę się ją ściągnie, tak, jak Jezus zdjął z siebie całun grobowy.

Ku Krzyżowi
W średniowieczu, co roku w Wielki Piątek, królowie Anglii, jak wszyscy dobrzy chrześcijanie, adorowali krzyż. Przynoszono go do kaplicy zamkowej. Zazwyczaj, przynajmniej w XIV wieku, był to „krzyż z Gneyth”: tak bowiem nazywano cudowne relikwie, które Edward I miał zdobyć na Gallach i gdzie, jak wierzono, umieszczono kawałek z drzewa, do którego przybito Chrystusa. Król stawał w pewnej odległości od krzyża, pochylał się i w takiej pozie zbliżał się powoli do świętych relikwii. Taką postawę w momencie adoracji zalecali wszyscy liturgiści:

„Chodzi o to — pisał Jan z Avranchez — by w tym geście adoracji również i brzuch zbliżył się do ziemi, wedle bowiem Augustyna — z jego komentarza do Psalmu 43 — ugięcie kolan nie jest doskonałym upokorzeniem; ten, kto całym ciałem przylgnie do ziemi, nie ma w sobie nic do upokorzenia”.

Na ciekawej miniaturze z manuskryptu z Biblioteki Narodowej, piórem Wilhelma z Saint-Pathus opisującego żywot Ludwika Śmiałego, widzimy pobożnego króla, który w sposób jak najbardziej świadomy spełnia ów rytuał, w angielskich tekstach wcześniej już opisany charakterystycznym zwrotem „creeping to the cross”: „pełzać ku krzyżowi”.


Wielkanoc rozpoczyna się w sobotę po zachodzie słońca liturgią światła. Celebrans święci ogień, od którego zapala paschał. Następnie wchodzi z nim do kościoła, a wierni zapalają świece. Światło, które jest symbolem Chrystusa, rozświetla wnętrze świątyni. Czytania ukazują w skrócie historię zbawienia, śpiewa się radosne Alleluja. Liturgia światła przechodzi w uroczystą mszę św. Niedzielna rezurekcja z procesją dookoła kościoła jest wyrazem radości ze zmartwychwstania, uroczystym głoszeniem światu, że Chrystus jest Panem Życia.

 

Źródło: niezalezna.pl

#kościół #Wielki Piątek #krzyż #Jezus #wiara #Triduum Paschalne