Dąb - symbol siły i długowieczności. Co dokładnie o nim wiemy?
Dąb jest drzewem z rodziny bukowatych, rośnie ok. 200 gatunków dębów. Występujących prawie wyłącznie w strefie umiarkowanej półkuli północnej oraz w wyższych partiach gór strefy tropikalnej. Dąb w Polsce osiąga zwykle wysokość do 50 m i pierśnicę do 2 m. Kończy cykl wzrostowy w wieku 120–200 lat, dojrzałość rębną osiąga w wieku 120 lat, żyje przeciętnie 600–1000 lat. Drzewo jest symbolem siły, długowieczności, szlachetności i sławy.
W Polsce rosną dziko następujące gatunki dębów: burgundzki; szypułkowy; bezszypułkowy; czerwony; omszony.
Dęby sadzone są przede wszystkim ze względu na swoją długowieczność, przez długie lata mogą stanowić trzon drzewostanu. Jest to też roślina lecznicza. Kora niektórych gatunków jest składnikiem wielu mieszanek ziołowych, a odwar z kory był stosowany wewnętrznie przy biegunkach, a zewnętrznie przy odmrożeniach i oparzeniach. Niektóre gatunki dębów mogą mieć znaczenie jako rośliny miododajne. Wytwarzają one spadź (tzw. rosę miodową).
Drewno dębu stosunkowo ciężkie i twarde znajduje powszechne zastosowanie w stolarce wewnętrznej budowlanej, meblarstwie. Ze względu na swoją odporność na ścieranie doskonale nadaje się do wyrobu klepki podłogowej. Wyroby z dębiny z biegiem czasu ciemnieją w naturalny sposób od wody, a ze względu na zawartość garbników reagują łatwo ze środkami chemicznymi zwłaszcza farbami (sole, kwasy, zasady). Bardzo dobrze nadaje się do wyrobu beczek służących do leżakowania wina, piwa lub koniaku.
Drewno dębowe ma tendencje do pękania przy dużych mrozach ze względu na duże naprężenia wewnętrzne, jest to drewno doskonałe na stolarkę wewnętrzną, lecz bardzo ryzykowne do stosowania zewnętrznego zwłaszcza okien i drzwi. Także ma zastosowanie do wyrobu podkładów kolejowych.
Kora dębu zawiera dużą ilość taniny i od stuleci jest stosowana z powodzeniem w garbarstwie do wyprawiania skór. Żołędzie dębu stanowiły niegdyś karmę dla trzody chlewnej.
Długowieczność i okazały wygląd dębów od wieków sprawiały na ludziach duże wrażenie. Stare okazy czczone były przez większość pierwotnych ludów Europy. Starożytni Rzymianie i Grecy wierzyli, że dąb jest siedzibą ich najwyższych bóstw – Jowisza i Zeusa. Dlatego też Rzym wieńczył swoich wybitnych obywateli za zasługi wieńcem z liści dębowych.
Wzmianki o tych drzewach znajdują się także w Starym Testamencie, gdzie czytamy o Abrahamie siadającym pod dębami Mamre.
Niektóre ludy uważały dęby za drzewa – wyrocznie, na podstawie ich stanu, szumu liści przepowiadano pogodę i urodzaj.
Wśród ludów germańskich dąb poświęcano bogu burz (Thorowi). Z obserwacji wynikało bowiem, że pioruny uderzały w nie najczęściej, nie czyniąc przy tym poważniejszych szkód. Ludy celtyckie i słowiańskie także były pod wrażeniem okazałości dębów, gdyż lokalizowały swoje miejsca kultu przeważnie w starych dąbrowach. Celtowie wierzyli również, że moc dębu jest pomocna w zaświatach, dlatego do grobów zmarłych wkładali gałęzie tego drzewa. Na Żmudzi, w świętych gajach, dąb był głównym drzewem poświęconym Perkunowi.
Okazy jemioły rosnące na dębach uchodziły za szczególny talizman, prawdopodobnie ze względu na rzadkie występowanie.
Wiele nazw miejscowości, dzielnic miast, pochodzi od dębu, np. w Polsce: Dąbie, Dębno, Dąbrowa, Dęba.
Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od 1954 roku chroniony prawem jako pomnik przyrody, rosnący na terenie leśnictwa Bartków (nadleśnictwo Zagnańsk), w województwie świętokrzyskim.
W okresie międzywojennym wiek dębu oceniano nawet na 1200 lat. W publikacji z 1992 roku Najstarsze drzewa w Polsce określono wiek Bartka wynosił wówczas 654 lata.
Zgodnie z pomiarami wykonanymi w 2013 roku drzewo ma 28,5 metra wysokości, pnia na wysokości 1,30 m wynosi 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m, rozpiętość korony 20 × 40 m. W 1829 roku dąb miał czternaście konarów głównych i szesnaście bocznych, a w 2008 osiem konarów głównych.
W roku 1906 dąb ucierpiał od pożaru pobliskich zabudowań. W 1920 pień drzewa zacementowano; plombę tę w 1978 usunięto, a ubytek wypełniono plombą z żywicy i zamaskowano płatami kory.
W końcu sierpnia 1933 roku, podczas zlotu z okazji 25-lecia Związku Walki Czynnej i Związku Strzeleckiego w Samsonowie, obok dębu odsłonięto pamiątkowy kamień z napisem: W 25-lecie ZWC i Związku Strzeleckiego 1908-1933 — Obywatele. Kamień ten przeleżał ponad 30 lat przewrócony napisem do ziemi (do 1984); obecnie znajduje się po wschodniej stronie Bartka.
W 1934 sąd konkursowy pod przewodnictwem profesora Władysława Szafera uznał Bartka za „najokazalsze drzewo w Polsce”.
3 czerwca 1991 uszkodzeniu w wyniku uderzenia pioruna uległ jeden z konarów oraz część pnia – powstała tak zwana listwa piorunowa. Uszkodzenie zostało zakonserwowane. W późniejszym okresie założono na drzewie piorunochron. W 1997 roku zamontowano w miejsce drewnianych podpory teleskopowe podtrzymujące konary.
Próchnienie pnia stało się poważnym problemem. Dąb zaczął się niebezpiecznie przechylać pod ciężarem jednego z konarów. W 2011 roku podjęto próby ratowania powoli obumierającego drzewa. Najnowsza koncepcja ratunku dotyczy wykonania łuku, do którego dąb mógłby zostać podwieszony – ma to pozwolić uniknąć ewentualnego złamania lub wywrócenia się drzewa. Koszt realizacji łuku to 2 miliony złotych. Ministerstwo Środowiska zgodziło się przeznaczyć pieniądze na ten cel, lecz najpierw niezbędne będzie wykonanie dokumentacji i opracowania, co wyniesie około 100 tysięcy złotych. Wiele fundacji, mediów i osób prywatnych rozpoczęło zbiórkę funduszy przy jednoczesnym nagłaśnianiu problemu.
Motyw żołędzi i gałązek dębu występuje w herbach królewskich i rycerskich od średniowiecza. Stosowano go także w emblematach mundurowych. Wykorzystywany był zwłaszcza w germańskiej symbolice wojskowej, do której chętnie nawiązywały armie niemieckie.
Liście dębu są też na aktualnych polskich monetach edycji złotego od 1995 r. (ale ich wygląd wskazuje, że za wzór posłużyły tu liście amerykańskiego dębu czerwonego) oraz były na monetach 10, 20, 50 gr z emisji z 1923 (wieńce liści dębowych).
Źródło: niezalezna.pl
