Obóz koncentracyjny w Warszawie
11 czerwca 1943 r. Reichsfuehrer SS Heinrich Himmler wydał rozkaz o utworzeniu na terenie ruin getta warszawskiego obozu koncentracyjnego Konzentrationslager Warschau. Powstał on na terenie dzisiejszego osiedla Muranów, wzdłuż ul. Gęsiej od Zamenhofa do Okopowej. Potocznie nazywany był przez warszawiaków Gęsiówką. Pierwsi więźniowie zjawili się w nim 19 lipca 1943 r. i byli to przywiezieni z Buchenwaldu kryminaliści. Pełnili potem funkcje kapo.
Do Gęsiówki przywożeni byli Żydzi z innych obozów oraz z krajów okupowanej Europy. Od 31 sierpnia do 27 listopada 1943 r. przyjechały cztery transporty Żydów z Auschwitz, łącznie blisko 3,7 tys. więźniów.
W celu utrudnienia ich ewentualnych kontaktów z mieszkańcami Warszawy do obozu kierowano przede wszystkim Żydów pochodzących z Grecji, Francji, Niemiec, Austrii, Belgii i Holandii, przywieziono też liczną grupę z Węgier. Więźniowie zajmowali się głównie wyburzaniem getta, sortowaniem gruzu, wydobywaniem wszelkiego rodzaju surowców wtórnych, ale również poszukiwaniem kosztowności i innych cennych przedmiotów. Wszystko, co przedstawiało jakąkolwiek wartość, wywożono do III Rzeszy. Niejednokrotnie w gruzach odnajdywano też Żydów, którzy ukrywali się tam od czasów powstania. Byli rozstrzeliwani na miejscu.
Pod koniec lipca 1944 r. zaczęto plan ewakuacji obozu. Ok. 400 osób niezdolnych do marszu i chorych rozstrzelano. Pozostali więźniowie zostali wywiezieni do Dachau, wcześniej musieli na piechotę dotrzeć do Kutna. Podczas marszu śmierci zginęło ok. 2 tysięcy osób.
5 sierpnia 1944 r. żołnierze batalionu AK "Zośka" po brawurowej akcji zdobyli obóz. Dowódca powstańców Ryszard Białous ps. Jerzy, tak wspominał ten moment:
Z budynków i wież pryskają Niemcy bezładnymi grupkami, uciekając w ruiny Starówki, drzwi [baraków] rozwierają się pod naporem, a całe przedpole zapełnia się masą pasiastych postaci biegnących w naszą stronę z niebywałym krzykiem i wymachiwaniem rąk. Przez moment poczułem, jak gardło moje ściska skurcz radości – zdążyliśmy na czas.
Według danych dowództwa AK wyzwolono prawie 350 więźniów, w tym 24 kobiety. Większość uwolnionych Żydów przyłączyła się do powstania warszawskiego.
Od stycznia do maja 1945 r. Gęsiówka ponownie stała się więzieniem i obozem pracy, tym razem nadzorowanym przez NKWD. Na jej terenie w bardzo ciężkich warunkach przetrzymywano m.in. żołnierzy AK i członków podziemia niepodległościowego. W 1956 r. komunistyczny obóz zlikwidowano. W obozie tym poniosło śmierć ok. 1,8 tys. osób. Nie wiemy dokładnie, gdzie zostały pochowane, być może na jednym z podwórzy Gęsiówki
Źródło: dzieje.pl
