Przed pokazem symboliczną minutą ciszy uczczono majora Zenona Wechmanna, który zmarł 21 maja 2024.
Prezes IPN dr Karol Nawrocki przypomniał, że ustanowienie Krzyża Wolności i Solidarności było inicjatywą Tadeusza Wojciecha Drwala z Krakowa, podjętą przez Janusza Kurtykę i Janusza Krupskiego. Odznaczenia zostały po raz pierwszy wręczone w 2011 roku. Do tej pory uhonorowano nimi 8805 osób.
Krzyż Wolności i Solidarności jest zobowiązaniem od tego, żeby świadczyć prawdę o istocie systemu komunistycznego i o walce z nim, dla naszej wolności w czasach, w których słyszymy publicznie o nadchodzącym procesie reubekizacji. A więc o procesie, w którym wy – damy i kawalerowie odznaczenia Krzyżem Wolności i Solidarności – walczący z systemem komunistycznym, będziecie musieli zaakceptować sytuację, w której ci, którzy was inwigilowali, prześladowali i wsadzali do więzień odzyskają swoje emerytalne i rentowe prawa...
– podkreślił prezes IPN i zaapelował do wszystkich odznaczonych, aby stali się świadkami historii, przede wszystkim dla młodzieży.
Historii, która dotknęła wasze rodziny, was i której jesteście bohaterami, bo nie wahaliście się stanąć po stronie dobra w czasach komunistycznego, kolonialnego i sowieckiego zniewolenia.
Po pokazie odbyła się dyskusja o historii powstania Krzyża Wolności i Solidarności, w której udział wzięli: Irena Zofia Romaszewska, Tadeusz Wojciech Drwal, reżyser Tomasz Łysiak i dyrektor Archiwum IPN Marzena Kruk. Rozmowę poprowadził Marcin Wikło.
Podczas dyskusji Tomasz Łysiak opowiedział o pracy nad filmem i symbolicznym znaczeniu jego tytułu. Irena Zofia Romaszewska, działaczka opozycji, doradca Prezydenta RP oraz przewodnicząca Zespołu ds. opiniowania wniosków o nadanie odznaczeń dla działaczy opozycji demokratycznej wyjaśniła, jak wyglądają procedury związane z przyznawaniem KWiS w Kancelarii Prezydenta RP. Podkreśliła także znaczenie Krzyża Wolności i Solidarności dla rozgraniczenia postaw walki o wolność od bierności.
Inicjator ustanowienia odznaczenia Tadeusz Wojciech Drwal przypomniał genezę powstania KWiS i podkreślił znaczenie wielkiego zaangażowania prezesa IPN dr. Janusza Kurtyki w jego ustanowienie. Natomiast dyrektor AIPN Marzena Kruk opowiedziała o pracy archiwum związanej z przygotowaniem i dokumentowaniem wniosków o nadanie odznaczenia Krzyż Wolności i Solidarności.
Na premierze filmu obecni byli bohaterowie filmu, damy i kawalerowie Krzyża Wolności i Solidarności oraz członkowie ich rodzin, przedstawiciele środowisk kombatanckich, instytucji państwowych zaangażowanych w honorowanie działaczy opozycji antykomunistycznej odznaczeniem Krzyż Wolności i Solidarności oraz instytucji kultury kultywujących pamięć o wolnościowych dążeniach Polaków.
Film „Którzy ogień podsycą… ” będzie wkrótce prezentowany na seansach w Katowicach i Gdańsku. W drugiej połowie 2024 roku, obraz będzie można zobaczyć na kanale IPNtv na YouTube.
Krzyż Wolności i Solidarności ustanowiony został na mocy ustawy o zmianie ustawy o orderach i odznaczeniach z 5 sierpnia 2010 r.
Z inicjatywą nadania odznaczenia występuje Prezes Instytutu Pamięci Narodowej. Za przygotowanie wniosków odznaczeniowych odpowiada Archiwum IPN.
Archiwum IPN od 2019 r. publikuje biogramy osób uhonorowanych KWiS na stronie: Krzyż Wolności i Solidarności – Lista Osób Odznaczonych
Informacje o zasadach przyznawania KWiS znajdują się pod linkiem: Krzyż Wolności i Solidarności
