Dzieci Zamojszczyzny – historie prawdziwe
Centrum Edukacyjnego IPN im. Janusza Kurtyki „Przystanek Histroria” w Warszawie pokazuje przejmującą wystawę „Dzieci Zamojszczyzny – historie prawdziwe” autorstwa dr Beaty Kozaczyńskiej z Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach. Na wystawie ukazane są wojenne losy polskich dzieci wysiedlonych z Zamojszczyzny do obozów przejściowych w Zamościu i Zwierzyńcu, a stamtąd do: Generalnego Gubernatorstwa (w sześciu „transportach śmierci”), KL Auschwitz II-Birkenau, KL Lublin (Majdanek), do powiatu puławskiego oraz do Rzeszy na przymusowe roboty. Wystawa przypomina też o polskich dzieciach zrabowanych rodzicom na Zamojszczyźnie – dzieciach z „zatartą” tożsamością, które zostały zgermanizowane i po wojnie żyły w nieświadomości swojego polskiego pochodzenia. Przedstawiono także akcję ratowania ok. 480 polskich dzieci z obozowego piekła w Zwierzyńcu – przez Różę i Jana Zamoyskich. To, jak dotąd, mało znana karta gehenny dzieci z Zamojszczyzny.
Na wystawie również głos mają świadkowie historii, będący wówczas dziećmi. Ich losy prezentowane są przez pryzmat gehenny ich wysiedlenia i indywidualnych przeżyć z wojennego dzieciństwa. Wśród nich są osoby posiadające dziś status „Dzieci Zamojszczyzny”, wywiezione zimą na przełomie 1942 i 1943 r., w czasie silnych mrozów w bydlęcych, towarowych wagonach z obozu przejściowego w Zamościu – w nieznane. Były to dzieci „bezwartościowe rasowo”, zrabowane rodzicom podczas selekcji rasowej w obozie. To właśnie na te dzieci czekano w całym okupowanym kraju, dyżurowano na stacjach kolejowych z nadzieją na ich uratowanie. Stacją docelową jednego z 6 „transportów śmierci” były m.in. Siedlce. Dzięki natychmiastowej pomocy i determinacji mieszkańców tego miasta udało się uratować większość dzieci z transportu (było ich około 550, w wieku do 14 roku życia).
Wystawa ukazuje też tragizm życia codziennego – w cieniu wysiedleń i pacyfikacji Zamojszczyzny w okresie od 27/28 listopada 1942 r. do 15 sierpnia 1943 r. (z przerwami). W rezultacie Niemcy popełnili szereg zbrodni na cywilnej, rolniczej ludności, w tym na polskich dzieciach i młodzieży. W strefie wysiedleń znalazło się ok. 110 000 Polaków, w tym ok. 30 000 dzieci (ok. 10 000 dzieci straciło życie bądź zaginęło).
Wystawa udostępniona została przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych. Lokalnym organizatorem wystawy jest Stowarzyszenie Aktywności Lokalnej BIAŁKI.
Źródło: ipn.gov.pl
