Architektura Gdyni zgłoszona do UNESCO

W 97. rocznicę przyjęcia ustawy o budowie portu w Gdyni, 23 września 2019 r. Rzeczpospolita Polska jako strona Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego złożyła wniosek „Modernistyczne Śródmieście Gdyni – przykład tworzenia spójnej społeczności” o zgłoszenie Gdyni na Listę informacyjną UNESCO (Tentative List). Złożenie wniosku zbiega się 97. rocznicą przyjęcia przez Sejm Ustawodawczy 23 września 1922 r. ustawy o budowie portu w Gdyni. W ciągu 12 lat od podjęcia tej decyzji w miejscu niewielkiej wioski rybackiej powstał największy port przeładunkowy na Bałtyku, posiadający stałe połączenie morskie z Nowym Jorkiem oraz nowoczesne miasto, będące sztandarowym przykładem międzywojennej architektury modernistycznej.

Dom Żeglarza Polskiego zbudowany w 1937 roku stanowi kwintesencję modernizmu charakterystycznego dla przedwojennej Gdyni

Lista informacyjna UNESCO to spis miejsc uznanych za zasługujące na wpis na Listę światowego dziedzictwa, które znajdują się na terytorium danego Państwa-Strony. Listę tworzą obiekty, które państwo zamierza zaproponować do wpisu na Listę światowego dziedzictwa UNESCO w ciągu 10 lat od daty zgłoszenia.

Reklama

W chwili obecnej na Liście informacyjnej UNESCO znajdują się 4 obiekty zlokalizowane w Polsce:

Bukowe lasy o charakterze pierwotnym w Bieszczadzkim Parku Narodowym (2019)
Gdańsk – miasto wolności i pamięci (2005)
Kanał Augustowski (2006)
Pienińska dolina Dunajca (2006)

Układ przestrzenny i zabudowa Gdyni jest jednym z najbardziej interesujących przykładów XX-wiecznej urbanistyki europejskiej. To miasto, które powstało z idei i determinacji kilku pokoleń ludzi mogących zrealizować swoje marzenia o odbudowie państwowości i polskiej gospodarki morskiej, przy wykorzystaniu najnowocześniejszych zdobyczy myśli inżynierskiej. Wizje oraz wyobraźnia przestrzenna Tadeusza Wendy i Eugeniusza Kwiatkowskiego, czołowych polskich inżynierów, umożliwiły odbudowanie od podstaw morskiej potęgi gospodarczej Polski, dzięki czemu już w 1938 r. Gdynia była największym portem przeładunkowym na Bałtyku.

Obszar Modernistycznego Śródmieścia Gdyni obejmuje tę część miasta, która tworzy zwarty zespół zabudowy ukształtowany urbanistycznie i architektonicznie w okresie międzywojennym, zachowany pomimo kataklizmu II wojny światowej i uzupełniony w okresie powojennym z poszanowaniem zasad przyjętych przed wojną.

Centrum miasta stanowi wyjątkowy zabytek europejskiej urbanistyki i architektury, w którym idee modernizmu zostały skonfrontowane ze zmieniającymi się potrzebami rozwijającego się miasta i portu, tworząc całość o charakterze wyraźnie nowoczesnym, ale równocześnie pozbawionym doktrynerskiego rysu. To jeden z najbardziej interesujących przykładów XX-wiecznej urbanistyki europejskiej. Autentyzm Gdyni dotyczy nie tylko układu urbanistycznego i zabudowy miejskiej, lecz także sfery niematerialnej, zwłaszcza w zakresie nazewnictwa budynków i ulic. O integralności tkanki miejskiej decyduje też silny związek architektury z zachowanym wystrojem wnętrz w budynkach użyteczności publicznej i kamienicach (dekoracje w klatkach schodowych i korytarzach, elementy stolarek, mozaikowe posadzki czy detale balustrad, uchwytów, skrzynek na listy, a nawet dźwigów osobowych).

Gdynia w sposób symboliczny podkreśla związek miasta z morzem – poprzez unikatowe pod względem urbanistycznym i krajobrazowym rozwiązanie – pirs w postaci Molo Południowego, jako przedłużenie reprezentacyjnej osi całego założenia. To także miasto, którego władze z które z dużym zaangażowaniem podchodzą do kwestii ochrony dziedzictwa kultury.