Sprawdź gdzie kupisz Gazetę Polską oraz Gazetę Polską Codziennie
Lista miejsc »
11 listopada 1918 r. umilkły działa na frontach I wojny światowej. Tego samego dnia powołana przez zaborców Rada Regencyjna dokonała pierwszego niezależnego aktu politycznego, przekazując władzę nad Wojskiem Polskim dzień wcześniej przybyłemu z Magdeburga Józefowi Piłsudskiemu.
Data ta uznana została za moment odzyskania przez Polskę niepodległości po 123 latach niewoli. Odpowiadała ona zarówno endecji – podkreślając znaczenie zwycięstwa aliantów, a tym samym dyplomatyczne zasługi narodowych demokratów, położone na rzecz sprawy polskiej na konferencji pokojowej w Paryżu – jak i piłsudczykom, z uwagi na symbol brygadiera w maciejówce i czynu zbrojnego Legionów. Do niepodległości prowadziły rozmaite drogi. O sukcesie zadecydowały koniunktura międzynarodowa, umiejętność współpracy polityków polskich, mimo dzielących ich różnic, i masowa ofiarność Polaków, którzy po czterech latach Wielkiej Wojny, zrzucając obce mundury, nie rzucili wraz z nimi broni i nie rozeszli się do domów, lecz gromadzili się w bratnie szeregi „od Chicago do Tobolska”. I mimo powszechnej biedy oparli się bolszewickiej propagandzie i z bronią w rękuręku stanęli w obronie swoich zagród, kościołów i ziemi pod kierunkiem swoich elit, a nie przeciw nim. Elit, które stanęły na wysokości zadania, tak jakością przywództwa, jak i osobistym przykładem poświęcenia.
Jedność celu, wielość dróg
Polskie ugrupowania polityczne wykazały się większą lub mniejszą intuicją i zdolnością organizacyjną, ale każde z nich dołożyło swoją cegiełkę do budowy gmachu Rzeczypospolitej. O sukcesie rozstrzygała siła zbrojna i kontrola nad własnym terytorium. Tu rola piłsudczyków dysponujących kadrami z Legionów, POW i wsparciem nawykłej do konspiracji i walki zbrojnej PPS, była nie do przecenienia. Przydał się także Polnische Wehrmacht z Władysławem Sikorskim na czele, liczący w listopadzie 1918 r. ok. 9 tys. żołnierzy, którzy pozostawali dotąd w służbie mocarstw centralnych, mimo kryzysu przysięgowego Legionów z lipca 1917 r. i buntu II Brygady gen. Józefa Hallera. Ten ostatni porzucił służbę u boku Austro-Węgier dopiero w lutym 1918 r., protestując przeciw traktatowi brzeskiemu i przyłączeniu przez Wiedeń i Berlin Chełmszczyzny do Ukraińskiej Republiki Ludowej. Gen. Haller, o ponad pół roku dłużej niż Piłsudski walczący u boku mocarstw centralnych, stał się symbolem wojskowego wkładu endecji w dzieło niepodległości, obejmując komendę Błękitnej Armii, która wiosną 1919 r. koleją z Francji przez Niemcy sprowadzona została do Polski. (Alternatywą dla tej drogi było wyokrętowanie hallerczyków w Gdańsku. Niemcy rozumieli, że wyładowanie 100 tys. żołnierzy polskich w tym mieście zamknie dyskusję o jego przynależności państwowej. Zgodzili się więc na tranzyt). Zasługi dyplomatyczne Romana Dmowskiego i Ignacego Paderewskiego były najwyższej wagi, ale bez wojska, które od 1 listopada 1918 r. krwawiło w walce z Ukraińcami o Lwów, od 27 grudnia tegoż roku w boju z Niemcami w Wielkopolsce, od 23 stycznia 1919 r. w obronie Śląska Cieszyńskiego przed Czechami, a od 4 stycznia (samoobrona Wilna) i 14 lutego (regularne oddziały WP) w wojnie z bolszewikami, reprezentacja Polski w Paryżu byłaby co najwyżej komitetem politycznym na emigracji.
Środkowoeuropejska wspólnota losów
Zaborcy, którzy w XVIII w. rozdarli Rzeczpospolitą, kończyli wzajemne starcie katastrofą. Rzesza była pokonana, Austro-Węgry przestały istnieć, Rosja, pogrążona w chaosie rewolucji i wojny domowej, nie kontrolowała żadnego fragmentu ziem polskich, wkraczała jednak zbrojnie na białoruskie i ukraińskie ziemie dawnej Rzeczypospolitej. Tam po niepodległość sięgały zamieszkujące je narody. 22 stycznia 1918 r. Centralna Rada Ukraińska proklamowała niepodległość Ukraińskiej Republiki Ludowej (URL) na obszarach Ukrainy należących do Rosji. 16 lutego niepodległość ogłosiła Litwa, 24 lutego – Estonia, a 9 marca – Białoruska Republika Ludowa. 1 listopada na należących do Austro-Węgier terenach o mieszanej ludności ukraińskiej i polskiej powstała Zachodnioukraińska Republika Ludowa (ZURL). Wybuchły walki polsko-ukraińskie we Lwowie i w Galicji Wschodniej. 18 listopada niepodległość proklamowała Łotwa. Polska powstawała więc do życia wraz z innymi narodami dawnej Rzeczypospolitej, niestety często (poza Łotwą i Estonią) także w konflikcie z nimi. Wspólną cechą wszystkich tych ruchów było przechodzenie przez nie przez dłuższy (Polska) lub krótszy (Białoruś, Litwa, Łotwa, Ukraina) okres funkcjonowania w ramach systemu protekcji niemieckiej i/lub austro-węgierskiej. Dla Polski trwał on od roku 1915 do 1918, dla pozostałych narodów ograniczał się do kilku miesięcy roku 1918. Był to czas tworzenia zrębów administracji cywilnej i własnej siły zbrojnej, zakończony konfrontacją militarną z Rosją bolszewicką (wszyscy) i „białą” (Estończycy, Łotysze i Ukraińcy), a niekiedy także z Niemcami (Polacy, Estończycy, Łotysze, Litwini).
Całość artykułu w "Gazecie Polskiej Codziennie"
Źródło: Gazeta Polska Codziennie
Data ta uznana została za moment odzyskania przez Polskę niepodległości po 123 latach niewoli. Odpowiadała ona zarówno endecji – podkreślając znaczenie zwycięstwa aliantów, a tym samym dyplomatyczne zasługi narodowych demokratów, położone na rzecz sprawy polskiej na konferencji pokojowej w Paryżu – jak i piłsudczykom, z uwagi na symbol brygadiera w maciejówce i czynu zbrojnego Legionów. Do niepodległości prowadziły rozmaite drogi. O sukcesie zadecydowały koniunktura międzynarodowa, umiejętność współpracy polityków polskich, mimo dzielących ich różnic, i masowa ofiarność Polaków, którzy po czterech latach Wielkiej Wojny, zrzucając obce mundury, nie rzucili wraz z nimi broni i nie rozeszli się do domów, lecz gromadzili się w bratnie szeregi „od Chicago do Tobolska”. I mimo powszechnej biedy oparli się bolszewickiej propagandzie i z bronią w rękuręku stanęli w obronie swoich zagród, kościołów i ziemi pod kierunkiem swoich elit, a nie przeciw nim. Elit, które stanęły na wysokości zadania, tak jakością przywództwa, jak i osobistym przykładem poświęcenia.
Jedność celu, wielość dróg
Polskie ugrupowania polityczne wykazały się większą lub mniejszą intuicją i zdolnością organizacyjną, ale każde z nich dołożyło swoją cegiełkę do budowy gmachu Rzeczypospolitej. O sukcesie rozstrzygała siła zbrojna i kontrola nad własnym terytorium. Tu rola piłsudczyków dysponujących kadrami z Legionów, POW i wsparciem nawykłej do konspiracji i walki zbrojnej PPS, była nie do przecenienia. Przydał się także Polnische Wehrmacht z Władysławem Sikorskim na czele, liczący w listopadzie 1918 r. ok. 9 tys. żołnierzy, którzy pozostawali dotąd w służbie mocarstw centralnych, mimo kryzysu przysięgowego Legionów z lipca 1917 r. i buntu II Brygady gen. Józefa Hallera. Ten ostatni porzucił służbę u boku Austro-Węgier dopiero w lutym 1918 r., protestując przeciw traktatowi brzeskiemu i przyłączeniu przez Wiedeń i Berlin Chełmszczyzny do Ukraińskiej Republiki Ludowej. Gen. Haller, o ponad pół roku dłużej niż Piłsudski walczący u boku mocarstw centralnych, stał się symbolem wojskowego wkładu endecji w dzieło niepodległości, obejmując komendę Błękitnej Armii, która wiosną 1919 r. koleją z Francji przez Niemcy sprowadzona została do Polski. (Alternatywą dla tej drogi było wyokrętowanie hallerczyków w Gdańsku. Niemcy rozumieli, że wyładowanie 100 tys. żołnierzy polskich w tym mieście zamknie dyskusję o jego przynależności państwowej. Zgodzili się więc na tranzyt). Zasługi dyplomatyczne Romana Dmowskiego i Ignacego Paderewskiego były najwyższej wagi, ale bez wojska, które od 1 listopada 1918 r. krwawiło w walce z Ukraińcami o Lwów, od 27 grudnia tegoż roku w boju z Niemcami w Wielkopolsce, od 23 stycznia 1919 r. w obronie Śląska Cieszyńskiego przed Czechami, a od 4 stycznia (samoobrona Wilna) i 14 lutego (regularne oddziały WP) w wojnie z bolszewikami, reprezentacja Polski w Paryżu byłaby co najwyżej komitetem politycznym na emigracji.
Środkowoeuropejska wspólnota losów
Zaborcy, którzy w XVIII w. rozdarli Rzeczpospolitą, kończyli wzajemne starcie katastrofą. Rzesza była pokonana, Austro-Węgry przestały istnieć, Rosja, pogrążona w chaosie rewolucji i wojny domowej, nie kontrolowała żadnego fragmentu ziem polskich, wkraczała jednak zbrojnie na białoruskie i ukraińskie ziemie dawnej Rzeczypospolitej. Tam po niepodległość sięgały zamieszkujące je narody. 22 stycznia 1918 r. Centralna Rada Ukraińska proklamowała niepodległość Ukraińskiej Republiki Ludowej (URL) na obszarach Ukrainy należących do Rosji. 16 lutego niepodległość ogłosiła Litwa, 24 lutego – Estonia, a 9 marca – Białoruska Republika Ludowa. 1 listopada na należących do Austro-Węgier terenach o mieszanej ludności ukraińskiej i polskiej powstała Zachodnioukraińska Republika Ludowa (ZURL). Wybuchły walki polsko-ukraińskie we Lwowie i w Galicji Wschodniej. 18 listopada niepodległość proklamowała Łotwa. Polska powstawała więc do życia wraz z innymi narodami dawnej Rzeczypospolitej, niestety często (poza Łotwą i Estonią) także w konflikcie z nimi. Wspólną cechą wszystkich tych ruchów było przechodzenie przez nie przez dłuższy (Polska) lub krótszy (Białoruś, Litwa, Łotwa, Ukraina) okres funkcjonowania w ramach systemu protekcji niemieckiej i/lub austro-węgierskiej. Dla Polski trwał on od roku 1915 do 1918, dla pozostałych narodów ograniczał się do kilku miesięcy roku 1918. Był to czas tworzenia zrębów administracji cywilnej i własnej siły zbrojnej, zakończony konfrontacją militarną z Rosją bolszewicką (wszyscy) i „białą” (Estończycy, Łotysze i Ukraińcy), a niekiedy także z Niemcami (Polacy, Estończycy, Łotysze, Litwini).
Całość artykułu w "Gazecie Polskiej Codziennie"
Źródło: Gazeta Polska Codziennie
Niezależna TOP
