Katar – zapach gazu i pieniędzy
Piszę te słowa w Katarze, w kraju fascynującym nie tylko ze względu na swoje bogactwo i rozmach inwestycyjny, ale również z powodu przeobrażeń, jakie dokonały się w nim w ciągu ostatnich kilku
Gdy czytam o lamentach, że stadiony na piłkarskie mistrzostwa świata budowane są przez wyzyskiwanych, źle traktowanych i rzekomo fatalnie opłacanych ludzi z tzw. Trzeciego Świata, to jednocześnie słucham tych, którzy kojarzą gwałtowne nasilenie tych ataków z faktem powierzenia niemieckim – a nie brytyjskim – firmom budowy stadionów na World Cup 2022. Ponoć antylobbing tych, którzy przegrali ten wyścig, przynosi właśnie takie skutki. Żeby było jasne: gdyby przetarg został rozstrzygnięty na rzecz Anglików, zapewne czytalibyśmy dziś to samo – tyle, że kto inny by inspirował te ataki.
Mały Katar, blisko trzydziestokrotnie mniejszy od Polski, zużywa tyle samo betonu, ile nasz kraj! Wszystko przez właściwości podłoża – trzeba je wielokrotnie utwardzać. To swoista walka z żywiołem, tyle że skuteczna.
„Katarski inwestor” made in PO
Z Kataru do Polski leci się, mijając Irak i Syrię (po lewej słynna Basra, po prawej wyżej Esfahan). Wcześniej po prawej mam Jordanię ze stolicą w Ammanie. To tak dla uświadomienia sobie, jakie Katar ma sąsiedztwo i jak specyficzny to region. W samolocie myślę, że w Polsce pejoratywną konotację ma pojęcie „katarski inwestor”. Niedoszły nabywca Stoczni Gdańskiej i Gdyńskiej, element propagandy rządu Tuska i wewnątrzkrajowej rozgrywki politycznej Platformy Obywatelskiej z Prawem i Sprawiedliwością przed wyborami do Parlamentu Europejskiego w 2014 r., pewnie nawet nie wie, że jego kraj wymieniany był najpierw jako panaceum na wszelkie bolączki polskiego przemysłu stoczniowego, a następnie jako przykład PR-owskiej fatamorgany. Było, minęło. Niesmak pozostał, choć powinien być kojarzony ze sztukmistrzem z Sopotu, a nie z krajem znad Zatoki Perskiej. Ale teraz Katar przestaje być bogatym arabskim wujkiem inwestującym na prawo i lewo (choć prawdę mówiąc i tak zawsze przede wszystkim inwestował u siebie, co legło u podstaw potęgi ekonomicznej tego państwa). Przyczyną tego „zaciśnięcia pasa” są spadające od dawna ceny gazu i ropy. Mimo to jest i będzie to kraj, od którego warto nie tylko kupować gaz w dużych ilościach, jak to czynimy teraz... Ciekawe, jak bardzo różnią się oficjalne dane o wymianie handlowej między Polską a Katarem. Według danych Warszawy cała nasza wymiana handlowa (eksport i import) zamyka się w 63 mln dol. USA. Tymczasem Doha podaje, że sam jej import z naszego kraju wynosi 110 mln dol.! Można tłumaczyć to jedynie reeksportem polskich towarów ze Zjednoczonych Emiratów Arabskich! To o tyle prawdopodobne, że dla Dubaju liczy się kraj pochodzenia produktu, a nie to, skąd zostaje on kupiony.
Drapacze chmur w Dosze, katarskiej stolicy, są inne od tych w Dubaju (miasto w Emiratach Arabskich). Różnią się między sobą, w przeciwieństwie do tych w Emiratach, budowanych „na jedno kopyto”. Także stroje mieszkańców tych państw różnią się nieco od siebie. Wszyscy noszą białe szaty z brązowymi, wyjściowymi pelerynami. Ci z czarnymi agalami na przykryciu głowy są ze Zjednoczonych Emiratów Arabskich, ci z agalami (rodzaj, powiedzmy, kółka) i dodatkowymi sznurkami – to tutejsi, Katarczycy.
Polacy są wszędzie – także tutaj. Jeszcze niedawno aż 160 naszych pracowało przy modernizacji 15-kondygnacyjnego Sheratona. Dyrektorem sprzedaży w jednym z najlepszych hoteli w stolicy jest Polka. Przedsiębiorcy z Podlasia z sukcesem założyli tu firmę budowlaną, uzyskując sporo zleceń (choć jeszcze więcej obietnic). Listę można ciągnąć. Nie brak też oryginałów. Oskara z kolczykami w obu uszach nasi uważają za swojego ze względu na mamę z Podkarpacia, a miejscowi – też za „swojaka” ze względu na ojca, zamożnego szejka, który po latach uznał syna.
Na archiwalnych fotografiach z 1956 r. widać małą wioskę. Dziś w tym miejscu leży Doha. Podobny skok cywilizacyjny można zaobserwować u sąsiadów. Nafciarze z Zatoki Perskiej stali się krezusami z ekstraklasy finansowej. Stąd miejscowy dowcip, że głównym hasłem arabskiej wiosny w Katarze – w rzeczywistości nie zaistniała – było nie tyle „więcej wolności i demokracji”, ile „więcej iPhonów i landcruiserów”... A 160 gazowców kursuje pod banderą katarską cały czas, dzień i noc, choć przywozi z tego tytułu mniej rialów niż kiedyś.
Kuchnia katarska jako taka nie istnieje. To po prostu kuchnia arabska, bo przecież wołowinę w pierożkach zwanych sambusa, jagnięcinę z bulgurem (rodzaj kaszy z ziaren pszenicy) tworzącą rodzaj kotleta zwany kibbeh czy baraninę (choćby mieloną w tzw. shish-kebabie) lub wreszcie danie z kur czarmula można zjeść równie dobrze u sąsiadów. To samo z potrawą tabbouleh, odmianą sałatki warzywnej z pomidorów, bulguru, cebuli, czosnku, ogórka, czerwonej papryki, mięty, soku z cytryny i pietruszki.
„Polityka aktywnego niezaangażowania”
Gdyby chcieć wymienić koronne inwestycje Katarczyków w ostatnim czasie, to chyba będzie to… kupowanie na potęgę ziemi za granicą. W Australii aż 750 tys. hektarów, ponadto w Etiopii i Sudanie. Także w Europie, a dokładnie w muzułmańskiej jej części: w islamskim „kantonie” Bośni i Hercegowiny.
Katar uprawia politykę międzynarodową określaną czasem dowcipnie jako „politykę aktywnego niezaangażowania”. Stara się utrzymywać dobre czy przynajmniej poprawne relacje z (niemal) wszystkimi. Instrumentem tego są na przykład liczne konferencje odbywające się praktycznie co miesiąc w Dosze z udziałem osobistości z całego politycznego świata. Najbardziej znana jest odbywająca się w tym roku w trzeciej dekadzie maja już po raz 16. „Doha Forum”. Tym razem, poza gospodarzem, czyli emirem Tamim bin Hamadem Al-Thanim, występowali też sekretarz generalny ONZ Koreańczyk Ban Ki Mun oraz prezydenci Afganistanu (Mohammad Ashraf Ghani), Jemenu (Abd Rabbuh Mansur Hadi), Nigru (Mohamadou Issoufou) i Mauritiusa (Ameenah Gurib) oraz Mogens Lykketoft, duński przewodniczący 70. Zgromadzenia Generalnego ONZ. Miałem tam zaszczyt reprezentować Unię Europejską wraz z greckim komisarzem ds. migracji, spraw wewnętrznych i obywatelstwa Dmitrisem Avramopoulosem. W imieniu NATO występował asystent sekretarza generalnego ambasador Thrasyvoulos Terry Stamatopoulos. Można też było obejrzeć całą rewię kandydatów na nowego sekretarza generalnego ONZ. Oto bowiem niemal wszystkie kraje tworzące dawną Jugosłowiańską Federacyjną Republikę Socjalistyczną uznały, że muszą stanąć w tym wyścigu. Chyba na zasadzie: skoro sąsiad wystawia kandydata, to my nie będziemy gorsi. I tak prezentowali się były prezydent Słowenii Danilo Turk, była wicepremier i szef MSZ-etu Chorwacji, ekswiceprzewodnicząca ich parlamentu Vesna Pusić, były szef MSZ-etu Macedonii i przewodniczący 62. Zgromadzenia Generalnego ONZ Srǵan Kerim, były szef MSZ-etu Serbii i przewodniczący 67. Zgromadzenia ONZ Vuk Jeremic oraz goszczona niegdyś przeze mnie w Brukseli była wicepremier oraz minister spraw zagranicznych i integracji europejskiej Natalia Gherman.
Wśród mówców byli też m.in. szefowie MSZ-etu Norwegii, Argentyny, Azerbejdżanu, Kostaryki, minister obrony Singapuru, wiceszefowie MSZ-etu Wielkiej Brytanii, Grecji i Gruzji, minister energii i górnictwa Dominikany, wiceminister rozwoju strategicznego Szwecji, były premier Francji, były wicepremier Korei, byli szefowie MSZ-etu Włoch i Hiszpanii, była minister sprawiedliwości Francji (muzułmanka, obecnie europosłanka Rachida Dati), były minister kultury Iranu, były minister informacji Algierii. Warto zwrócić uwagę też na takich mówców, jak szef negocjatorów Palestyny, lider syryjskiej opozycji (nieprzypadkowe: Katar w tej sprawie gra inaczej niż Rosja i jej akolici oraz koalicjanci), specjalny koordynator ONZ-etu do spraw procesu pokojowego na Bliskim Wschodzie czy specjalni wysłannicy sekretarza generalnego ONZ do Iraku czy Jemenu.
To brzmi niemal jak książka telefoniczna, ale w ten sposób najlepiej unaocznić, jak bardzo rozlegle było spektrum gości, którzy zjechali się z całego praktycznie świata, ze wszystkich kontynentów (poza Australią, bo Amerykę Północną reprezentowała członkini Kongresu USA) na zaproszenie emira Kataru. Doha ma swoją regionalną grę, ale stara się uzyskać do niej globalne instrumenty i zaplecze.
Katar jest krajem absolutnie wyjątkowym, bo przecież nie zdarza się na świecie, aby rdzenni mieszkańcy jakiegoś państwa stanowili ledwie jedna ósmą (sic!) ogółu. Kojarzymy – i słusznie – Katar z islamem, ale inaczej niż wśród innych państw regionu ledwie dwie trzecie ludności to muzułmanie. Liczba ludności dość szybko wzrasta: w 2010 r. było to 1,8 mln, ale już w lutym 2016 r. – według danych tamtejszego resortu rozwoju, planowania i statystyki – już 2,5 mln.
Kiedyś bogactwem Kataru były wyławiane w Zatoce Perskiej perły. Niestety w latach 30. rynek pereł całkowicie zniszczyli Japończycy, tworząc... sztuczne perły. Ale katarskiej ropy i katarskiego gazu nikt już podrobić nie jest w stanie. Ropę odkryto tam w roku napaści Niemiec na Polskę.
Katar: krótka historia i sportowa trampolina
Katarska państwowość jest młoda: w tym roku kraj ten obchodzi 45-lecie. Ojcem tej państwowości był dziadek obecnego emira Chalifa ibn Ahmad Al Thani, założyciel dynastii Al Thani. Rządził niemal ćwierć wieku, po czym został odsunięty od władzy przez... własnego syna. W wyniku klasycznego pałacowego zamachu stanu tron przypadł na 18 lat ojcu obecnego emira. Tyle że syn założyciela państwa Hamad Bin Khalifa Al Thani zrezygnował z tronu na rzecz własnego syna już dobrowolnie, bez presji, pomny tego, że jego własny ojciec zaczął się chwiać pod wpływem kryzysu gospodarczego i walk religijnych i zrezygnować po prostu musiał. Ta katarska lekcja dziedziczenia władzy może być też użyteczna w innych szerokościach geograficznych. Katar ma od 11 lat własną konstytucję, która jakoś współgra z tym ustrojem islamskiej monarchii. Skromny liczebnie (35 członków) quasi-parlament powołuje natomiast sam emir. Można powiedzieć, że tutejszy sejm jest naprawdę wybierany – tyle że przez władcę, a nie przez naród. Ale wybory samorządowe rzeczywiście się odbywają – i to już od 17 lat. Przed 13 laty wybrano do rady miasta Doha pierwszą kobietę. Od zeszłego roku są aż dwie niewiasty na 29 radnych.
W ramach reform znowelizowano kodeks prawa cywilnego i administracyjnego, przyznając prawa ludności niemuzułmańskiej(!), ale też dając gwarancje firmom zagranicznym. Przeprowadzono częściową prywatyzację. Katar jest jedynym państwem wśród krajów Zatoki Perskiej, który pozwolił na działalność związków zawodowych. Tyle że partie polityczne są nielegalne, a opozycja nie jest mile widziana. Za to Katar ma tor Formuły 1, a za 6 lat odbędą się też tu piłkarskie mistrzostwa świata. Szkoda, że władze światowej piłki (FIFA) odrzucić miały propozycję zgłoszoną przez gospodarzy World Cup 2022, aby zbudować... stadion na wodzie! Idea pływającego boiska z trybunami na kilkadziesiąt tysięcy ludzi to pomysł polskich architektów...
A Katar rzeczywiście inwestuje w sport. W 2015 r. zorganizował mistrzostwa świata w piłce ręcznej, a ponieważ ta dyscyplina niemal jest tam nieznana, to... kupił „na pniu” całą reprezentację, złożoną ze sportowców pochodzących z ponad 10 krajów! Okazało się to bardzo skuteczne. „Miejscowi” wspierani dziwnym trafem przez sędziów i dopingowani przez publiczność w sporej mierze złożoną z... cudzoziemców (hiszpańska prasa pisała, że tym ludziom, z Hiszpanii zresztą, płacono za doping reprezentacji Kataru...) przeszli przez mistrzostwa jak burza, zdobywając tytuł wicemistrza świata. Naszych, biało-czerwonych pokonali (sędziowie!) w półfinale, dopiero w finale ulegli Francuzom. Katar na potęgę kupuje też lekkoatletów, aby reprezentowali ich barwy na igrzyskach olimpijskich. Jest wielce prawdopodobne, że tak samo będzie z reprezentacją piłkarską, która przecież za 6 lat musi mieć sukces – bo szejkowie są ambitni...
Katar ma najbardziej konkurencyjną gospodarkę w Zatoce Perskiej – obok Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Jest też najmniej skorumpowanym krajem arabskim, przynajmniej według danych Transparency International. To niewielkie państwo (11 500 km kw.) jest jednym z trzech największych na świecie krajów pod względem zasobów gazu ziemnego. Zasoby jego gazu z Pola Północnego – 6 tys. km kw. – są największym eksploatowanym złożem tego surowca na globie. Pod względem eksportu gazu Katar jest na drugim miejscu w światowych tabelach.
Państwo to prowadzi mądrą politykę ekonomiczną, ściągając kapitał międzynarodowy, ale też know-how firm globalnych. Inwestorom zagranicznym oferuje znaczące zwolnienia od podatków i to do 12 lat. Dopuszcza 100-procentową własność kapitału zewnętrznego w firmach funkcjonujących na katarskim rynku, zwłaszcza w specjalnych strefach ekonomicznych. Obce firmy mogą rozliczać się w dolarach.
Katar jest światowym „numerem jeden”, gdy chodzi o PKB na głowę mieszkańca: 145 tys. dol. per capita robi wrażenie. Tak samo jak fakt nadwyżki na rachunku bieżącym w postaci 10 mld dol.
Polska, jeden z sześciu największych krajów Unii Europejskiej, musi interesować się nie tylko Grupą Wyszehradzką czy krajami bałtyckimi, ale też patrzeć szerzej. Kraje Zatoki Perskiej mogą być ciekawym partnerem gospodarczym, a w niektórych rozgrywkach międzynarodowych – także politycznym. Warto o tym pamiętać.
![Jannik Sinner w drodze po obronę tytułu. Zwycięstwo włoskiego tenisisty w ATP Finals [WIDEO]](https://files.niezalezna.tech/images/upload/2025/11/11/n_c2b75885e5e0da6935b5e590e07c0ea5419a5587587e66da8375a513c6a473fa_c.jpg?r=1,1)