Myszy króla Popiela

Historia Polaków, przynajmniej u jej początków, to – według wczesnych źródeł – coś w rodzaju przerażającego sennego koszmaru: są w niej krew i smród, zbrodnia i detronizacja, rozkładające się trupy i potworne myszy. Pierwszą wiadomość o myszach i detronizacji podał, na początku XII w., Gall Anonim. Z jego Kroniki polskiej dowiadujemy się, że Bóg, osadziwszy na polskim tronie księcia Siemowita, skazał jednocześnie na wygnanie króla lub księcia Popiela. Dalszy ciąg opowieści mówi, że Popiel, prześladowany przez myszy, został umieszczony w drewnianej wieży na wyspie, ale i to nie uratowało go przed „rozwścieczonymi zwierzętami” – „opuszczony przez wszystkich dla zabójczego smrodu mnóstwa pobitych [myszy], zginął śmiercią najhaniebniejszą, bo zagryziony przez potwory”. Genezę potworów wyjaśnia nam późniejsza o sto lat „Kronika polska” Wincentego Kadłubka. Dzieło to informuje, że Popiel (nazywany tam Pompiliuszem) otruł swoich stryjów, ale nie pozwolił ich pochować. Wtedy „zgasła wszystka chwała Polaków” – z rozkładających się stryjów „wylęgły się myszy w niezwykłej ilości” i ścigały Popiela „przez bagna, przez rzeki [...] aż zamkniętego z żoną i dwoma synami w bardzo wysokiej wieży zagryzły okrutnie dojmującymi ukąszeniami”. Co mówi nam ta przerażająca baśń (kiedyś, w rozmowie z Joanną Lichocką, nazwałem ją baśnią założycielską)? Nie wynika z niej, że nasze wczesne dzieje, ich początki, tak właśnie wyglądały – Popiel-Pompiliusz mógł bowiem istnieć, ale mógł też nie istnieć. Wynika natomiast, że Polacy, w pierwszych wiekach istnienia ich królestwa, tak właśnie swoje dzieje rozumieli – byli przekonani, że są one dzikie i przerażające, pełne krwi i grozy, pełne też tajemniczych sennych straszydeł. Minęło kilka wieków i to źródłowe przekonanie ujawniło się ponownie – tym razem w dziełach romantycznych poetów. Można je znaleźć w „Dziadach” Mickiewicza, w „Królu-Duchu” Słowackiego, w „Marii” Malczewskiego. Zaraz na początku tej „powieści ukraińskiej” (wydanej w roku 1825) znajdują się takie oto dwa wersy, dodane jako komentarz do opisu stepowych mogił, w których leżą nasi rycerze: „Dzika muzyka – dziksze jeszcze do niej słowa, / Które Duch dawnej Polski potomności chowa”. Mamy tu, jak widać, romantyczną koncepcję dziejów, ale także romantyczne proroctwo – mówi ono, że historia narodu Polaków będzie zawsze taka sama – dzika, krwawa i pełna niepojętych, tajemniczych wydarzeń. Zadba o to Duch dawnej Polski, który dziką muzykę przeszłości będzie przenosił w przyszłość i oddawał potomkom stepowych rycerzy. Takie proroctwo nie może się podobać tym, którzy chcą, żeby Polacy, tracąc swą odwieczną dziejową tożsamość, stali się jakimś innym narodem. Ale mnie się podoba.

Nasze serwisy:

Wyszukiwanie

HUMOR

Służba zdrowia

Szczerze

2 lata

NAJNOWSZE

Brigitte Macron w ogniu krytyki: okulary, które przyćmiły uroczystości pamięci ofiar zamachów 13 listopada

Kolejna podwyżka na rachunku za prąd. Tym razem opłata kogeneracyjna

39-latek zaatakował policjantów. Zmarł podczas interwencji

Rosyjski atak dronowy na Dniepr. Zginęła jedna osoba

Trump zapytany o wojnę: "Myślałem, że to będzie łatwiejsze"

Białoruskie balony nad Litwą. Premier Estonii: "To atak hybrydowy"

600 budynków zaświeci się na czerwono. Świat protestuje przeciw prześladowaniu chrześcijan

Przez ETS padnie operator EC Będzin? Sytuacja jest poważna