Zgodnie z tradycją w Poniedziałek Wielkanocny eucharystie w polskich świątyniach sprawowane są jednak według porządku niedzielnego. To kolejny dzień oktawy wielkanocnej, podczas której w piątek katolików nie obowiązuje post.
Oktawa Wielkanocy obchodzona była już w IV wieku. Podczas Wigilii Paschalnej udzielano wtedy sakramentu chrztu św. i nowo ochrzczeni otrzymywali od gminy chrześcijańskiej białe szaty, w których chodzili przez okres oktawy wielkanocnej. Stąd też oktawę nazywano Białym Tygodniem, a niedzielę kończącą oktawę Białą Niedzielą. W tym dniu neofici, odziani w białe szaty, szli w procesji do kościoła św. Pankracego w Rzymie, by tam uczestniczyć we mszy św., po której zdejmowali chrzcielne szaty i wracali do swoich codziennych obowiązków.
Przez całą oktawę Wielkanocy do formuły rozesłania, która jest ostatnim elementem liturgii, dodaje się podwójne "Alleluja". W tym czasie nie można celebrować mszy żałobnych, z wyjątkiem pogrzebowej.
Symboliczne elementy
Sam liturgiczny okres wielkanocny trwa 50 dni, aż do uroczystości zesłania Ducha Świętego (tzw. Pięćdziesiątnicy).
W tym czasie paschał, mający swoje miejsce przy ambonie lub przy ołtarzu, jest zapalony we wszystkich uroczystych celebracjach liturgicznych, a więc w czasie mszy św., podczas jutrzni i w czasie nieszporów, aż do niedzieli zesłania Ducha Świętego.
Krzyż ołtarzowy w okresie wielkanocnym przyozdobiony jest czerwoną stułą. Na miejscu widocznym, w pobliżu ołtarza, ale nie na nim, ustawia się figurę Chrystusa zmartwychwstałego. Ponadto zamiast modlitwy "Anioł Pański" odmawia się modlitwę "Królowo nieba" (Regina coeli).
Okres wielkanocny
Zgodnie z przykazaniami kościelnymi każdy wierny zobowiązany jest przynajmniej raz w roku, w okresie wielkanocnym, przyjąć Komunię Świętą.
205. Konferencja Episkopatu Polski 21 marca 1985 r. w Warszawie ustaliła, że w naszym kraju "okres, w którym obowiązuje czas wielkanocnej komunii św. obejmować będzie okres od Środy Popielcowej do niedzieli Trójcy Świętej". W tym roku uroczystość Trójcy Przenajświętszej przypadnie 26 maja.
Decyzję z 1985 r. KEP potwierdziła w uchwale z 13 marca 2014 r. w sprawie "Zatwierdzenia czwartego przykazania kościelnego i promulgacji jednolitego tekstu przykazań kościelnych po ich nowelizacji wraz z wykładnią".
Zwyczaje ludowe
W ludowej tradycji poniedziałek Wielkanocny jest też nazywany "lanym poniedziałkiem" ze względu na zwyczaj "śmigusa-dyngusa", który jest w tym dniu praktykowany. Polegał on na symbolicznym wzajemnym okładaniu się witkami wierzby po nogach oraz wzajemnym polewaniu wodą. Od polania wodą można było wykupić się podarunkiem w postaci jaj i smakołyków.
Pierwotnie zwyczaj ten związany był z radością z odejścia zimy i budzącej do życia przyrody, a polewanie wodą miało zapobiegać chorobom i sprzyjać płodności.
Tradycje z Wielkopolski
Do wspólnego świętowania i poznawania wielkopolskich tradycji wielkanocnych zaprasza w poniedziałek Wielkopolski Park Etnograficzny w Dziekanowicach. Jedną z atrakcji będzie „chodzenie z niedźwiedziem”, czyli tradycyjny korowód przebierańców.
Jak tłumaczyła kierowniczka Wielkopolskiego Parku Etnograficznego w Dziekanowicach Adriana Garbatowska, „Chodzenie z niedźwiedziem” było niegdyś powszechnym zwyczajem w Wielkopolsce. – Przez wieś przechodził korowód przebierańców, w ich role wcielali się młodzi chłopcy. Na czele szedł niedźwiedź owinięty słomą, prowadzony na powrozie przez niedźwiednika, który zmuszał go do pokazywania figlów i niezgrabnych skoków. Towarzyszyli im: baba z koszykiem niesionym na ręku oraz dziad – wskazała.
Dodała, że w zależności od lokalnej tradycji w orszaku pojawiały się także inne postaci: kominiarz, policjant, muzykant czy koń. – Pochód obchodził całą wieś, wstępując do chałup i śpiewając pieśni, np.: "Chodzimy po dyngusie…". To "chodzenie po dyngusie" z niedźwiedziem było formą zbierania zapłaty – w postaci jaj, placka, kiełbasy, sera lub pieniędzy za wcześniejsze oblanie dziewcząt wodą. Zebrane dary składano razem, a wieczorem urządzano wspólną zabawę – wskazała Garbatowska.
W Wielkanocny Poniedziałek w Dziekanowicach będzie można także zobaczyć aranżacje tradycyjnych stołów wielkanocnych.
