Owczarek belgijski odznacza się przede wszystkim energią, temperamentem i przywiązywaniem do swoich właścicieli. Pies ten może być również doskonałym stróżem, przewodnikiem osób niewidomych.
W 1891 roku profesor Adolf Reul z Belgijskiej Szkoły Nauk Weterynaryjnych zainicjował proces selekcjonowania (z 8 uznawanych wówczas standardów) 4 głównych linii hodowlanych uzyskując jeden podstawowy typ o 4 maściach i rodzajach szaty, obecnie uznawanych za odrębne rasy lub za odmiany owczarka belgijskiego, w zależności od narodowego klubu danego kraju. Są to: groenendael (zwany również owczarkiem belgijskim albo belgijskim psem pasterskim, odmiana długowłosa czarna), tervueren (owczarek długowłosy, odmiana długowłosa płowa i szara), laekenois (owczarek szorstkowłosy, odmiana szorstkowłosa płowa), malinois (odmiana krótkowłosa płowa).
W Międzynarodowej Federacji Kynologicznej (FCI) owczarek belgijski jest zarejestrowany jako jedna rasa o numerze wzorca 15, podzielona na cztery odmiany. W Stanach Zjednoczonych jedynie laekenois nie został uznany za odrębną rasę, natomiast pod nazwą owczarka belgijskiego klasyfikowany jest najpopularniejszy groenendael.
Współcześnie owczarki belgijskie są użytkowane jako psy obronne pracujące w policji i armii, a także jako psy stróżujące. Przy zapewnieniu im odpowiedniej dawki ruchu dobrze przystosowują się do warunków panujących w mieszkaniach.
Owczarki belgijskie to rasa dość trudna przez swoją silną potrzebę ruchu, dlatego nie jest polecana początkującym hodowcom. Są to psy bystre, inteligentne i bardzo czujne, skore do współpracy. Zaliczane są do psów obronnych.
Potrzebami istotnymi do zrealizowania wobec owczarków belgijskich są: umiejętnie prowadzona socjalizacja ze światem (z ludźmi, w tym z dziećmi, otoczeniem, z innymi zwierzętami); przeprowadzenie odmiennej tresury niż np. dla owczarka niemieckiego, z którym są często mylone. „Belga” nie da się do wykonania danej czynności zmusić przy pomocy tzw. „twardej szkoły”, czyli powtarzaniu komendy i egzekwowaniu jej wykonania – reakcją „Belga” jest najczęściej agresja a czasem apatia. Uczą się za to bardzo szybko (czasem także rzeczy niepożądanych) w trakcie interesującej zabawy prowadzonej przez konsekwentnego i cierpliwego tresera czy właściciela.
