Twierdza Wisłoujście usytuowana jest w północno-wschodniej części Gdańska, na prawym brzegu Martwej Wisły, przy ul. Stara Twierdza 1. Składa się z czterech zasadniczych elementów obronnych. Najstarszymi są budowle powstałe jeszcze średniowieczu – pochodząca z końca XV w. wieża – Latarnia oraz otaczająca ją okrągła basteja – Wieniec z 3 ćw. XVI w. wyposażona na dwóch kondygnacjach w działobitnie oraz podziemną kondygnację magazynową. Umocnienia te osłonięte są nowożytnym czterobastionowym, otoczonym mokrą fosą fortem Carré. Murowano-ziemna budowla oparta jest na rzucie kwadratu o długości boku ok. 150 m. Bastiony o ostrym kącie czołowym i cofniętych barkach są skazamatowane, od góry przykryte nasypami ziemnymi, posiadają naroża wzmocnione granitowymi ciosami.
We wnętrzu, w cofniętych barkach osłoniętych uchem znajdują się stanowiska ogniowe. Do wnętrza fortu prowadzi usytuowana w kurtynie wschodniej okazała, zbudowana z granitowych ciosów brama. Od strony dziedzińca do Wieńca przylegają domy służące dawniej oficerom i komendantowi twierdzy, a naprzeciwko nich, wzdłuż kurtyny wschodniej, usytuowane są dwukondygnacyjne koszary. Całość otacza Szaniec Wschodni – pięciobastionowe ziemne dzieło obronne z własną fosą zbudowane wg. szkoły staroholenderskiej.
W 1482 r. w miejscu spalonej strażnicy wybudowano murowaną wieżę – Latarnię. W latach 1562-63 otoczono ją, wzorowaną na obiektach włoskich, okrągłą basteją z działobitniami – tzw. Wieńcem. W latach 1586-87 wybudowano fort Carré - nowe dzieło obronne powstało na rzucie zbliżonym do kwadratu wraz z czterema skazamatowanymi bastionami. Przykryto je nasypami ziemnymi, a we wnętrzu zlokalizowano stanowiska ogniowe. Otoczony fosą fort dostępny był od wschodu przez okazałą, zbudowaną z granitowych ciosów renesansową bramę (1602). Kolejna rozbudowa zespołu miała miejsce w latach 1624–1626 powstał Szaniec Wschodni z pięcioma ziemnymi bastionami. Całkowite zamknięcie drogi wiślanej dopełniła w 1627 r. budowa na lewym, zachodnim brzegu rzeki Szańca Zachodniego (z dwoma półbastionami). W XVII w. Wieniec od dziedzińca obudowano ceglanymi, piętrowymi domkami przeznaczonymi dla oficerów i komendanta twierdzy, a wzdłuż kurtyny wschodniej wybudowano ceglane, piętrowe koszary.
Dzięki prowadzonym w pierwszych dziesięcioleciach XVII w. efektownym pracom fortyfikacyjnym Twierdza Wisłoujście stała się obiektem bardzo trudnym do zdobycia. W czasie wojny trzydziestoletniej Szwedzi odstąpili od prób jej przejęcia, ograniczając się do blokady morskiej gdańskiego portu. W dniu 28 listopada 1627 r. stacjonująca w twierdzy polska flota na redzie gdańskiego portu stoczyła z okrętami szwedzkimi zwycięską bitwę morską, która przeszła do historii pod nazwą Bitwa pod Oliwą.
W ciągu kolejnych dekad rozbudowywano umocnienia bastionowe. Ostatnie istotne prace fortyfikacyjne na terenie Szańca Wschodniego podjęto w 1868 r.
Po 1920 i demilitaryzacji Wolnego Miasta Gdańska twierdza ostatecznie straciła znaczenie wojskowe i stała się siedzibą klubów żeglarskich. Wzdłuż murów fortu Carré powstały pomosty do cumowania żaglówek, a w części północnej Szańca Wschodniego warsztaty szkutnicze i hangary.
Podczas II wojny światowej kazamaty przeznaczono na magazyny, a z czasem całość zamieniono na szpital polowy. W marcu 1945 w wyniku ostrzału artyleryjskiego częściowemu zniszczeniu uległa Latarnia, część Wieńca, dachy domów oficerskich i najwyższa kondygnacja koszar. W 2 połowie lat 50. XX w. rozpoczęto odbudowę zabytku. W 1959 r. cały zespół objęto ochrona prawną, a roku 1974 przekazano Muzeum Historycznemu Miasta Gdańska, które systematycznie prowadzi proces rewaloryzacji zabytku i udostępnia go turystom.
